OUTPUT DEVICES

October 23, 2019

OUTPUT DEVICES

рдЖрдЙрдЯрдкुрдЯ рдбिрд╡ाрдЗрд╕ рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╣ाрд░्рдбрд╡ेрдпрд░ рдЙрдкрдХрд░рдг рдХा рдПрдХ рднाрдЧ (рдЯुрдХрдб़ा) рд╣ै рдЬो рд╕ूрдЪрдиा рдХो рдоाрдирд╡-рдкрдардиीрдп рд░ूрдк рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдпрд╣ рдкाрда, рдЧ्рд░ाрдлिрдХ्рд╕, рд╕्рдкрд░्рд╢, рдСрдбिрдпो рдФрд░ рд╡ीрдбिрдпो рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै।
OUTPUT DEVICES
OUTPUT DEVICES

рдХुрдЫ рдЖрдЙрдЯрдкुрдЯ рдбिрд╡ाрдЗрд╕ рд╡िрдЬ़ुрдЕрд▓ рдбिрд╕्рдк्рд▓े рдпूрдиिрдЯ्рд╕ (VDU) рдпाрдиी рдПрдХ рдоॉрдиिрдЯрд░, рдк्рд░िंрдЯрд░, рдЧ्рд░ाрдлिрдХ рдЖрдЙрдЯрдкुрдЯ рдбिрд╡ाрдЗрд╕ [1], рдк्рд▓ॉрдЯрд░, рд╕्рдкीрдХрд░ рдЖрджि рд╣ैं। рдЗрди рджिрдиों рдПрдХ рдирдпा рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рдЖрдЙрдЯрдкुрдЯ рдбिрд╡ाрдЗрд╕ рд╡िрдХрд╕िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै, рдЬिрд╕े рд╕्рдкीрдЪ рд╕िंрдеेрд╕ाрдЗрдЬ़рд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै, [2] рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╕े рдЬुрдб़ा рдПрдХ рддंрдд्рд░ рдЬो рдоौрдЦिрдХ рдЙрдд्рдкाрджрди рдЙрдд्рдкрди्рди рдХрд░рддा рд╣ै, рд▓рдЧрднрдЧ рдоाрдирд╡ рднाрд╖рдгों рдХी рддрд░рд╣ рд▓рдЧ рд░рд╣ा рд╣ै।



    Monitors

    рдПрдХ рдбिрд╕्рдк्рд▓े рдбिрд╡ाрдЗрд╕ рдЖрдЙрдЯрдкुрдЯ рдбिрд╡ाрдЗрд╕ рдХा рд╕рдмрд╕े рд╕ाрдоाрди्рдп рд░ूрдк рд╣ै। рдпрд╣ рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╕्рдХ्рд░ीрди рдкрд░ рдиेрдд्рд░рд╣ीрди рдЖрдЙрдЯрдкुрдЯ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдЖрдЙрдЯрдкुрдЯ рд╕्рдХ्рд░ीрди рдкрд░ рдЕрд╕्рдеाрдпी рд░ूрдк рд╕े рджिрдЦाрдИ рджेрддा рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕े рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рдмрджрд▓ा рдпा рдоिрдЯाрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै, рдЗрд╕े рдХрднी-рдХрднी рд╕ॉрдл्рдЯ рдХॉрдкी рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдбेрд╕्рдХрдЯॉрдк рдкीрд╕ी рдХे рд▓िрдП рдбिрд╕्рдк्рд▓े рдбिрд╡ाрдЗрд╕ рдХो рдоॉрдиिрдЯрд░ рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै।
    OUTPUT DEVICES
    Monitor Screen


    рд╕рднी рдоें рдПрдХ рдкीрд╕ी, рдиोрдЯрдмुрдХ рдХंрдк्рдпूрдЯрд░, рд╣ाрде рдкीрд╕ी (handheld PCs)рдФрд░ рдЕрди्рдп рдЙрдкрдХрд░рдгों рдХे рд╕ाрде; рдбिрд╕्рдк्рд▓े рд╕्рдХ्рд░ीрди рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдбिрд╕्рдк्рд▓े рдбिрд╡ाрдЗрд╕ рдХे рд▓िрдП рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдбिрд╕्рдк्рд▓े рдбिрд╡ाрдЗрд╕ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рд╣ोрдо рдПंрдЯрд░рдЯेрдирдоेंрдЯ рд╕िрд╕्рдЯрдо, рдоोрдмाрдЗрд▓ рд╕िрд╕्рдЯрдо, рдХैрдорд░ा рдФрд░ рд╡ीрдбिрдпो рдЧेрдо рдоें рднी рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।

    рдк्рд░рджрд░्рд╢рди рдЙрдкрдХрд░рдг рдкिрдХ्рд╕ेрд▓ рдХे рдЙрдЪिрдд рд╡िрди्рдпाрд╕ рдХो рд░ोрд╢рди рдХрд░рдХे рдЪिрдд्рд░ рдмрдиाрддे рд╣ैं। рд╕ंрдХ्рд╖ेрдк рдоें рдк्рд░рджрд░्рд╢рди рдЙрдкрдХрд░рдгों рдХो рдкिрдХ्рд╕ेрд▓ рдХे рд░ूрдк рдоें рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рдФрд░ рдкिрдХ्рд╕рд▓ рдХो рдоैрдЯ्рд░िрдХ्рд╕ рдХे рд░ूрдк рдоें рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, [3] рдПрдХ 2-рдЖрдпाрдоी рдоैрдЯ्рд░िрдХ्рд╕ (2-dimensional matrix) рдЬिрд╕े рдкंрдХ्рддिрдпों рдФрд░ рд╕्рддंрднों рдХे рд░ूрдк рдоें рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।


    рдк्рд░рджрд░्рд╢рди рдХे рдк्рд░рдХाрд░ (рдоॉрдиिрдЯрд░)Types of Display (Monitor)

    рдоॉрдиिрдЯрд░ рдХे 2 рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ैं, рд╡े рдоोрдиोрдХ्рд░ोрдо рдФрд░ рд░ंрдЧीрди рдоॉрдиिрдЯрд░ рд╣ैं। рдоोрдиोрдХ्рд░ोрдо рдоॉрдиिрдЯрд░ рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рджो рд░ंрдЧों рдХो рдк्рд░рджрд░्рд╢िрдд рдХрд░рддा рд╣ै, рдПрдХ рдЕрдЧ्рд░рднूрдоि рдХे рд▓िрдП рдФрд░ рдПрдХ рдкृрд╖्рдарднूрдоि рдХे рд▓िрдП। рд░ंрдЧ рдХाрд▓े рдФрд░ рд╕рдлेрдж, рд╣рд░े рдФрд░ рдХाрд▓े, рдпा рдПрдо्рдмрд░ рдФрд░ рдХाрд▓े рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं। рд░ंрдЧीрди рдоॉрдиिрдЯрд░ рдПрдХ рдбिрд╕्рдк्рд▓े рдбिрд╡ाрдЗрд╕ рд╣ै рдЬो рдХрдИ рд░ंрдЧों рдХो рдк्рд░рджрд░्рд╢िрдд рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ै। рдХрд▓рд░ рдоॉрдиिрдЯрд░ 16 рд╕े 1 рдоिрд▓िрдпрди рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╡िрднिрди्рди рд░ंрдЧों рдХो рдХрд╣ीं рднी рдк्рд░рджрд░्рд╢िрдд рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै।


    рдоोрдиोрдХ्рд░ोрдо рдбिрд╕्рдк्рд▓े(Monochrome Display)

    рдПрдХ рдоोрдиोрдХ्рд░ोрдо рдоॉрдиिрдЯрд░ рдПрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рд╕ीрдЖрд░рдЯी рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдбिрд╕्рдк्рд▓े рд╣ै, рдЬो 1960 рдХे рджрд╢рдХ рд╕े 1980 рдХे рджрд╢рдХ рдХे рджौрд░ाрди рдХंрдк्рдпूрдЯिंрдЧ рдХे рд╢ुрд░ुрдЖрддी рджिрдиों рдоें рдмрд╣ुрдд рдЖрдо рдеा, рдЗрд╕рд╕े рдкрд╣рд▓े рдХि рд░ंрдЧ рдоॉрдиिрдЯрд░ рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рд╣ो рдЧрдП। рдоॉрдиिрдЯрд░ рдоें рд╕рдмрд╕े рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдШрдЯрдХ рдкिрдХ्рдЪрд░ рдЯ्рдпूрдм рд╣ै। CRT рдХा рдоूрд▓ рд░ूрдк рд╕े рдХैрдеोрдб рд░े рдЯ्рдпूрдм рд╣ै। [рек] CRT рдЫрд╡िрдпों рдХो рдк्рд░рджрд░्рд╢िрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХैрдеोрдб-рд░े-рдЯ्рдпूрдм рддрдХрдиीрдХ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ैं, рдЗрд╕рд▓िрдП рд╡े рдкाрд░ंрдкрд░िрдХ рдпा рдкुрд░ाрдиे рдЯीрд╡ी рдХी рддрд░рд╣ рдмрдб़े, рднाрд░ी рдФрд░ рднाрд░ी рд╣ोрддे рд╣ैं, рдХ्рдпोंрдХि рдкुрд░ाрдиे рдЯीрд╡ी рднी CRT рддрдХрдиीрдХ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХेрд╡рд▓ рдЯेрд▓ीрд╡िрдЬрди рдлिрд▓्рдоों рдпा рдЯेрд▓ीрд╡िрдЬрди рдЫрд╡िрдпों рдХो рдк्рд░рджрд░्рд╢िрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХрд░рддे рдеे। рд╕्рдХ्рд░ीрди рдкрд░ рдЫрд╡ि рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдП, рдЫрд╡िрдпों рдХो рдк्рд░рджрд░्рд╢िрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рд░ंрдЧ рдоें рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рдкिрдХ्рд╕ेрд▓ рдХो рдк्рд░рдХाрд╢ рдоें рд▓ाрдиे рдХे рд▓िрдП рдлॉрд╕्рдлोрд░рд╕ рд▓ेрдкिрдд рд╕्рдХ्рд░ीрди рдкрд░ рдПрдХ рдмрдб़े рдЧ्рд▓ाрд╕ рдЯ्рдпूрдм рдХे рдЕंрджрд░ рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиों рдХो рд╕ीрд▓ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиिрдХ рдмंрджूрдХ। рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиों рдХे рд╕ंрдкрд░्рдХ рдоें рдЖрдиे рдХे рдмाрдж рдлॉрд╕्рдлोрд░рд╕ рд╕ीрдоिрдд рд╕рдордп рдХे рд▓िрдП рд╣ी рдЪрдордХрддे рд╣ैं, рдоॉрдиीрдЯрд░ рдЫрд╡ि рдХो рдиिрдд्рдп рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдкुрди: рддैрдпाрд░ / рддाрдЬ़ा рдХिрдпा рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП। рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рд░िрдл्рд░ेрд╢рдоेंрдЯ рджрд░ें рдПрдХ рд╕ेрдХंрдб рдоें 60 рд╕े 85 рдмाрд░ рдХे рдмीрдЪ рд╣ोрддी рд╣ैं।

    рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ाрдЗрдЬ्рдб рдХैрд╢ рд░рдЬिрд╕्рдЯрд░ рд╕िрд╕्рдЯрдо рдЬैрд╕े рдЕрдиुрдк्рд░рдпोрдЧों рдоें рд╡े рдЕрднी рднी рд╡्рдпाрдкрдХ рд░ूрдк рд╕े рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдП рдЬाрддे рд╣ैं। рд╣рд░ी рд╕्рдХ्рд░ीрди рдПрдХ рдоोрдиोрдХ्рд░ोрдо рдоॉрдиिрдЯрд░ рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рд╣рд░े рд░ंрдЧ рдХा "P1" рдлॉрд╕्рдлोрд░ рд╕्рдХ्рд░ीрди рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╕ाрдоाрди्рдп рдиाрдо рдеा।


    рд░ंрдЧीрди рдк्рд░рджрд░्рд╢рди(Colored Display)

    рд░ंрдЧ рдоॉрдиिрдЯрд░ рдХो рдХрднी-рдХрднी (RGB)рдЖрд░рдЬीрдмी рдоॉрдиिрдЯрд░ рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рд╡े рддीрди рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рд╕ंрдХेрддों (рд▓ाрд▓, рд╣рд░ा рдФрд░ рдиीрд▓ा) рдХो рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЗрд╕рдХे рд╡िрдкрд░ीрдд, рдПрдХ рдоोрдиोрдХ्рд░ोрдо рдоॉрдиिрдЯрд░ рдкृрд╖्рдарднूрдоि рдХे рд▓िрдП рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рдФрд░ рдЕрдЧ्рд░рднूрдоि рдХे рд▓िрдП рджो рд░ंрдЧ рдк्рд░рджрд░्рд╢िрдд рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рд░ंрдЧ рдоॉрдиिрдЯрд░ рддीрди рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рдлॉрд╕्рдлोрд░ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдХे рдЖрд░рдЬीрдмी рд░ंрдЧ рдоॉрдбрд▓ рдХो рд▓ाрдЧू рдХрд░рддे рд╣ैं рдЬो рд╕рдХ्рд░िрдп рд╣ोрдиे рдкрд░ рд▓ाрд▓, рд╣рд░े рдФрд░ рдиीрд▓े рджिрдЦाрдИ рджेрддे рд╣ैं। рдлॉрд╕्рдлोрд░ рдХो рд╕ीрдзे рдПрдХ рджूрд╕рд░े рдХे рдмрдЧрд▓ рдоें рд░рдЦрдХрд░, рдФрд░ рдЙрди्рд╣ें рд╡िрднिрди्рди рддीрд╡्рд░рддा рдХे рд╕ाрде рд╕рдХ्рд░िрдп рдХрд░рдХे, рд░ंрдЧ рдоॉрдиिрдЯрд░ рдЕрд╕ीрдоिрдд рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рд░ंрдЧ рдмрдиा рд╕рдХрддे рд╣ैं। рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдоें, рд╣ाрд▓ांрдХि, рдХिрд╕ी рднी рдоॉрдиिрдЯрд░ рдХो рдк्рд░рджрд░्рд╢िрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд░ंрдЧों рдХी рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рд╕ंрдЦ्рдпा рдХो рд╡ीрдбिрдпो рдПрдбेрдк्рдЯрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрдпंрдд्рд░िрдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। 


    рдоॉрдиिрдЯрд░ рдбिрд╕्рдк्рд▓े рдк्рд░рдХाрд░ рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं:


    • CRT рдбिрд╕्рдк्рд▓े рдоॉрдиिрдЯрд░(CRT Display Monitors)
    • рдЯीрдПрдлрдЯी (рдкрддрд▓ी-рдлिрд▓्рдо рдЯ्рд░ांрдЬिрд╕्рдЯрд░)(TFT -Thin-film transistor),
    • рдл्рд▓ैрдЯ рдкैрдирд▓ (Flat Panel)
    • рдПрд▓рд╕ीрдбी (рд▓िрдХ्рд╡िрдб рдХ्рд░िрд╕्рдЯрд▓ рдбिрд╕्рдк्рд▓े)(LCD -Liquid Crystal Display)
    • OLED
    • рдПрд▓рдИрдбी (LED)

    Printer 

    рдХंрдк्рдпूрдЯिंрдЧ рдоें, рдПрдХ рдк्рд░िंрдЯрд░ рдПрдХ рдкрд░िрдзीрдп рдЙрдкрдХрд░рдг(Peripheral Device) рд╣ै рдЬो рдХाрдЧрдЬ рдкрд░ рдЧ्рд░ाрдлिрдХ्рд╕ рдпा рдкाрда рдХा рд▓рдЧाрддाрд░ рдк्рд░рддिрдиिрдзिрдд्рд╡ рдХрд░рддा рд╣ै। рдЬрдмрдХि рдЕрдзिрдХांрд╢ рдЖрдЙрдЯрдкुрдЯ рдоाрдирд╡-рдкрдардиीрдп рд╣ै, рдмाрд░ рдХोрдб рдк्рд░िंрдЯрд░ рдк्рд░िंрдЯрд░ рдХे рд▓िрдП рд╡िрд╕्рддाрд░िрдд рдЙрдкрдпोрдЧ рдХा рдПрдХ рдЙрджाрд╣рд░рдг рд╣ै
    OUTPUT DEVICES
    Printer

    рдЗрддिрд╣ाрд╕(History of Printer)


    рдбिрдЬ़ाрдЗрди рдХिрдпा рдЧрдпा рдкрд╣рд▓ा рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдк्рд░िंрдЯрд░ 19 рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдоें рдЪाрд░्рд▓्рд╕ рдмैрдмेрдЬ рдж्рд╡ाрд░ा рдпंрдд्рд░рд╡рдд рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рдпंрдд्рд░ рдеा; рд╣ाрд▓ाँрдХि, рдЙрдирдХा рдоैрдХेрдиिрдХрд▓ рдк्рд░िंрдЯрд░ рдбिрдЬ़ाрдЗрди 2000 рддрдХ рдирд╣ीं рдмрдиा рдеा।  рдкрд╣рд▓ा рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиिрдХ рдк्рд░िंрдЯрд░ EP-101 рдеा, рдЬिрд╕े рдЬाрдкाрдиी рдХंрдкрдиी рдПрдк्рд╕рди рдж्рд╡ाрд░ा рдЖрд╡िрд╖्рдХाрд░ рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा рдФрд░ 1968 рдоें рдЬाрд░ी рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा।  рдкрд╣рд▓े рд╡ाрдгिрдЬ्рдпिрдХ рдк्рд░िंрдЯрд░ рдоें рдЖрдорддौрд░ рдкрд░ рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░िрдХ рдЯाрдЗрдкрд░ाрдЗрдЯрд░ рдФрд░ рдЯेрд▓ेрдЯाрдЗрдк рдорд╢ीрдиों рд╕े рддंрдд्рд░ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрддा рдеा। 

    рдЙрдЪ्рдЪ рдЧрддि рдХी рдоांрдЧ рдиे рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдЙрдкрдпोрдЧ рдХे рд▓िрдП рдирдИ рдк्рд░рдгाрд▓िрдпों рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдХा рдиेрддृрдд्рд╡ рдХिрдпा। 1980 рдХे рджрд╢рдХ рдоें рдЯाрдЗрдкрд░ाрдЗрдЯрд░ рдХे рд╕рдоाрди рдбेрдЬ़ी рд╡्рд╣ीрд▓ рд╕िрд╕्рдЯрдо рдеे, рд▓ाрдЗрди рдк्рд░िंрдЯрд░ рдЬो рд╕рдоाрди рдЖрдЙрдЯрдкुрдЯ рдХा рдЙрдд्рдкाрджрди рдХрд░рддे рдеे рд▓ेрдХिрди рдмрд╣ुрдд рдЕрдзिрдХ рдЧрддि рд╕े, рдФрд░ рдбॉрдЯ рдоैрдЯ्рд░िрдХ्рд╕ рд╕िрд╕्рдЯрдо рдЬो рдЯेрдХ्рд╕्рдЯ рдФрд░ рдЧ्рд░ाрдлिрдХ्рд╕ рдХो рдоिрд▓ा рд╕рдХрддे рдеे рд▓ेрдХिрди рдЕрдкेрдХ्рд╖ाрдХृрдд рдХрдо рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рд╡ाрд▓े рдЖрдЙрдЯрдкुрдЯ рдХा рдЙрдд्рдкाрджрди рдХрд░рддे рдеे। рдк्рд▓ॉрдЯрд░ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдм्рд▓ूрдк्рд░िंрдЯ рдЬैрд╕े рдЙрдЪ्рдЪ рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рд╡ाрд▓ी рд░ेрдЦा рдХрд▓ा рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╡ाрд▓े рд▓ोрдЧों рдХे рд▓िрдП рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा।

    1984 рдоें рдкрд╣рд▓े HP LaserJet рдХे рд╕ाрде рдХрдо рд▓ाрдЧрдд рд╡ाрд▓े рд▓ेрдЬрд░ рдк्рд░िंрдЯрд░ рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдФрд░ рдЕрдЧрд▓े рд╕ाрд▓ рдХे Apple LaserWriter рдоें рдкोрд╕्рдЯрд╕्рдХ्рд░िрдк्рдЯ рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा, рдбेрд╕्рдХрдЯॉрдк рдк्рд░рдХाрд╢рди  рдХे рд░ूрдк рдоें рдЬाрдиा рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ा рдоुрдж्рд░рдг рдоें рдПрдХ рдХ्рд░ांрддि рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी। рдкोрд╕्рдЯрд╕्рдХ्рд░िрдк्рдЯ рдоिрд╢्рд░िрдд рдкाрда рдФрд░ рдЧ्рд░ाрдлिрдХ्рд╕ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд▓ेрдЬрд░ рдк्рд░िंрдЯрд░, рдбॉрдЯ-рдоैрдЯ्рд░िрдХ्рд╕ рдк्рд░िंрдЯрд░ рдХी рддрд░рд╣, рд▓ेрдХिрди рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рдХे рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдХेрд╡рд▓ рд╡ाрдгिрдЬ्рдпिрдХ рдЯाрдЗрдкिंрдЧ рд╕िрд╕्рдЯрдо рд╕े рд╣ी рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ैं। 1990 рддрдХ, рдл़्рд▓िрдпрд░ рдФрд░ рдм्рд░ोрд╢рд░ рдЬैрд╕े рдЕрдзिрдХांрд╢ рд╕рд░рд▓ рдоुрдж्рд░рдг рдХाрд░्рдп рдЕрдм рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдкрд░ рдмрдиाрдП рдЧрдП рдФрд░ рдлिрд░ рд▓ेрдЬрд░ рдк्рд░िंрдЯ рдХिрдП рдЧрдП; рдорд╣ंрдЧी рдСрдлрд╕ेрдЯ рдк्рд░िंрдЯिंрдЧ рд╕िрд╕्рдЯрдо рдХो рд╕्рдХ्рд░ैрдк рдХे рд░ूрдк рдоें рдбंрдк рдХिрдпा рдЬा рд░рд╣ा рдеा। 1988 рдХे рдПрдЪрдкी рдбेрд╕्рдХрдЬेрдЯ рдиे рд▓рдЪीрд▓ेрдкрди рдХे рдоाрдорд▓े рдоें рд▓ेрдЬрд░ рдк्рд░िंрдЯрд░ рдХे рд╕рдоाрди рд▓ाрдн рдХी рдкेрд╢рдХрд╢ рдХी, рд▓ेрдХिрди рдмрд╣ुрдд рдХрдо рдорд╣ंрдЧे рддंрдд्рд░ рд╕े рдХुрдЫ рдХрдо рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рд╡ाрд▓े рдЖрдЙрдЯрдкुрдЯ (рдХाрдЧрдЬ рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░) рдХा рдЙрдд्рдкाрджрди рдХिрдпा। рдЗंрдХрдЬेрдЯ рд╕िрд╕्рдЯрдо рддेрдЬी рд╕े рдмाрдЬाрд░ рд╕े рдбॉрдЯ рдоैрдЯ्рд░िрдХ्рд╕ рдФрд░ рдбेрдЬ़ी рд╡्рд╣ीрд▓ рдк्рд░िंрдЯрд░ рд╡िрд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░рддा рд╣ै। 2000 рдХे рджрд╢рдХ рддрдХ рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХे рдЙрдЪ्рдЪ-рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рд╡ाрд▓े рдк्рд░िंрдЯрд░ $ 100 рдоूрд▓्рдп рдмिंрджु рдХे рдиीрдЪे рдЧिрд░ рдЧрдП рдеे рдФрд░ рдЖрдо рд╣ो рдЧрдП рдеे।

    1990 рдХे рджрд╢рдХ рдФрд░ 2000 рдХे рджрд╢рдХ рдХे рджौрд░ाрди рдЗंрдЯрд░рдиेрдЯ рдИрдоेрд▓ рдХे рддेрдЬी рд╕े рдЕрдкрдбेрдЯ рдиे рдмрдб़े рдкैрдоाрдиे рдкрд░ рдоुрдж्рд░рдг рдХे рд▓िрдП рдмрдв़рддे рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬों рдХे рд╕ाрдзрди рдХे рд░ूрдк рдоें рд╡िрд╕्рдеाрдкिрдд рдХिрдпा рд╣ै, рдФрд░ рдХрдИ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╡िрд╢्рд╡рд╕рдиीрдп рднंрдбाрд░рдг рдк्рд░рдгाрд▓िрдпों рдХा рдорддрд▓рдм рд╣ै рдХि рдЖрдЬ "рднौрддिрдХ рдмैрдХрдЕрдк" рдмрд╣ुрдд рдХрдо рд▓ाрдн рд╣ै। рдпрд╣ां рддрдХ ​​рдХि рдмрдб़े рдкैрдоाрдиे рдкрд░ рдкाрд░рдЧрдорди рдпा рд╡िрдоाрди рдкрд░ "рдСрдл़рд▓ाрдЗрди рдкрдв़рдиे" рдХे рд▓िрдП рдоुрдж्рд░िрдд рдЖрдЙрдЯрдкुрдЯ рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рдИ-рдмुрдХ рдкाрдардХों рдФрд░ рдЯैрдмрд▓ेрдЯ рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ों рдж्рд╡ाрд░ा рд╡िрд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░ рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдЖрдЬ, рдкाрд░ंрдкрд░िрдХ рдк्рд░िंрдЯрд░ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рд╡िрд╢ेрд╖ рдк्рд░рдпोрдЬрдиों рдХे рд▓िрдП рдХिрдпा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै, рдЬैрд╕े рдХि рддрд╕्рд╡ीрд░ें рдпा рдХрд▓ाрдХृрддि рдХो рдк्рд░िंрдЯ рдХрд░рдиा, рдФрд░ рдЕрдм рдПрдХ рдкрд░िрдзीрдп рдирд╣ीं рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП।

    2010 рдХे рдЖрд╕рдкाрд╕ рд╢ुрд░ू рд╣ुрдЖ, 3 рдбी рдк्рд░िंрдЯिंрдЧ рдПрдХ рдЧрд╣рди рд░ुрдЪि рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдмрди рдЧрдпा, рдЬिрд╕рд╕े рдм्рд░ोрд╢рд░ рдХा рдЙрдд्рдкाрджрди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рд▓ेрдЬрд░ рдк्рд░िंрдЯрд░ рдХे рд╕рдоाрди рднौрддिрдХ рд╡рд╕्рддुрдУं рдХे рдиिрд░्рдоाрдг рдХी рдЕрдиुрдорддि рдоिрд▓рддी рд╣ै। рдпे рдЙрдкрдХрд░рдг рд╡िрдХाрд╕ рдХे рдЕрдкрдиे рд╢ुрд░ुрдЖрддी рдЪрд░рдг рдоें рд╣ैं рдФрд░ рдЕрднी рддрдХ рд╕ाрдоाрди्рдп рдирд╣ीं рд╣ुрдП рд╣ैं।


    рдк्рд░िंрдЯрд░ рдХे рдк्рд░рдХाрд░(Types of printers)

    Personal printers

    рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдк्рд░िंрдЯрд░ рдоुрдЦ्рдп рд░ूрдк рд╕े рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдЙрдкрдпोрдЧрдХрд░्рддाрдУं рдХा рд╕рдорд░्рдерди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдбिрдЬ़ाрдЗрди рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै, рдФрд░ рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╕े рдЬुрдб़ा рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЗрди рдк्рд░िंрдЯрд░ों рдХो рдХрдо рдоाрдд्рд░ा, рд▓рдШु-рдк्рд░рддिрд╡рд░्рддрди рдк्рд░िंрдЯ рдиौрдХрд░िрдпों рдХे рд▓िрдП рдбिрдЬ़ाрдЗрди рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рджिрдП рдЧрдП рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ рдХी рд╣ाрд░्рдб рдХॉрдкी рдХा рдЙрдд्рдкाрджрди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рди्рдпूрдирддрдо рд╕ेрдЯрдЕрдк рд╕рдордп рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ोрддी рд╣ै। рд╣ाрд▓ांрдХि, рд╡े рдЖрдо рддौрд░ рдкрд░ рдзीрдоी рдбिрд╡ाрдЗрд╕ рд╣ैं рдЬो 6 рд╕े рд▓ेрдХрд░ 25 рдкृрд╖्рдаों рдк्рд░рддि рдоिрдирдЯ (рдкीрдкीрдПрдо) рддрдХ рд╣ोрддी рд╣ैं, рдФрд░ рдк्рд░рддि рдкृрд╖्рда рд▓ाрдЧрдд рдЕрдкेрдХ्рд╖ाрдХृрдд рдЕрдзिрдХ рд╣ोрддी рд╣ै। рд╣ाрд▓ांрдХि, рдпрд╣ рдСрди-рдбिрдоांрдб рд╕ुрд╡िрдзा рдж्рд╡ाрд░ा рдСрдлрд╕ेрдЯ рд╣ै। рдХुрдЫ рдк्рд░िंрдЯрд░ рдоेрдоोрд░ी рдХाрд░्рдб рдпा рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдХैрдорд░ा рдФрд░ рд╕्рдХैрдирд░ рд╕े рд╕ंрдЧ्рд░рд╣िрдд рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬों рдХो рдк्рд░िंрдЯ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं।


    Networked or Shared Printers

    рдиेрдЯрд╡рд░्рдХ рдпा рд╕ाрдЭा рдХिрдП рдЧрдП рдк्рд░िंрдЯрд░ "рдЙрдЪ्рдЪ рдоाрдд्рд░ा, рдЙрдЪ्рдЪ рдЧрддि рдоुрдж्рд░рдг рдХे рд▓िрдП рдбिрдЬ़ाрдЗрди рдХिрдП рдЧрдП" рд╣ैं। рд╡े рдЖрдорддौрд░ рдкрд░ рдХрдИ рдЙрдкрдпोрдЧрдХрд░्рддाрдУं рдж्рд╡ाрд░ा рдПрдХ рдиेрдЯрд╡рд░्рдХ рдкрд░ рд╕ाрдЭा рдХिрдП рдЬाрддे рд╣ैं рдФрд░ 45 рд╕े 100 рдкीрдкीрдПрдо рдХी рдЧрддि рд╕े рдк्рд░िंрдЯ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। [8] рдЬेрд░ॉрдХ्рд╕ 9700 120 рдкीрдкीрдПрдо рд╣ाрд╕िрд▓ рдХрд░ рд╕рдХрддा рдеा।


    Virtual Printer

    рдПрдХ рд╡рд░्рдЪुрдЕрд▓ рдк्рд░िंрдЯрд░ рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╕ॉрдл्рдЯрд╡ेрдпрд░ рдХा рдПрдХ рдЯुрдХрдб़ा рд╣ै рдЬिрд╕рдХा рдЙрдкрдпोрдЧрдХрд░्рддा рдЗंрдЯрд░рдл़ेрд╕ рдФрд░ API рдк्рд░िंрдЯрд░ рдб्рд░ाрдЗрд╡рд░ рдХे рд╕рдоाрди рд╣ोрддा рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдЬो рднौрддिрдХ рдк्рд░िंрдЯрд░ рдк्рд░िंрдЯрд░ рд╕े рдЬुрдб़ा рдирд╣ीं рд╣ोрддा рд╣ै। рдПрдХ рд╡рд░्рдЪुрдЕрд▓ рдк्рд░िंрдЯрд░ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдПрдХ рдлाрдЗрд▓ рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдП рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै, рдЬो рдбेрдЯा рдХी рдПрдХ рдЫрд╡ि рд╣ोрддी рд╣ै, рдЬो рдоुрдж्рд░िрдд рдХी рдЬाрдПрдЧी, рдЕрднिрд▓ेрдЦीрдп рдЙрдж्рджेрд╢्рдпों рдХे рд▓िрдП рдпा рдХिрд╕ी рдЕрди्рдп рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо рдХे рдЗрдирдкुрдЯ рдХे рд░ूрдк рдоें, рдЙрджाрд╣рд░рдг рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдкीрдбीрдПрдл рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдП рдпा рдХिрд╕ी рдЕрди्рдп рд╕िрд╕्рдЯрдо рдпा рдЙрдкрдпोрдЧрдХрд░्рддा рдХो рдк्рд░ेрд╖िрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП।


    Barcode Printer

    рдПрдХ рдмाрд░рдХोрдб рдк्рд░िंрдЯрд░ рдмाрд░рдХोрдб рд▓ेрдмрд▓ рдпा рдЯैрдЧ рдХो рдк्рд░िंрдЯ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдкрд░िрдзीрдп рд╣ै рдЬो рднौрддिрдХ рд╡рд╕्рддुрдУं рдкрд░ рд╕ीрдзे рдЬुрдб़ा рдпा рдоुрдж्рд░िрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдмाрд░рдХोрдб рдк्рд░िंрдЯрд░ рдЖрдорддौрд░ рдкрд░ рд╢िрдкрдоेंрдЯ рд╕े рдкрд╣рд▓े рдбिрдм्рдмों рдХो рд▓ेрдмрд▓ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП, рдпा рдпूрдкीрд╕ी рдпा рдИрдПрдПрди рдХे рд╕ाрде рдЦुрджрд░ा рд╡рд╕्рддुрдУं рдХो рд▓ेрдмрд▓ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।


    3D Printer

    рдПрдХ 3 рдбी рдк्рд░िंрдЯрд░ рдПрдХ 3D рдоॉрдбрд▓ рдпा рдЕрди्рдп рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиिрдХ рдбेрдЯा рд╕्рд░ोрдд рд╕े additive рдк्рд░рдХ्рд░िрдпाрдУं рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рддीрди рдЖрдпाрдоी рдСрдм्рдЬेрдХ्рдЯ (Three-Dimensional Object)рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдЙрдкрдХрд░рдг рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдХी рдХ्рд░рдоिрдХ рдкрд░рддें (рдк्рд▓ाрд╕्рдЯिрдХ, рдзाрддु, рднोрдЬрди, рд╕ीрдоेंрдЯ, рд▓рдХрдб़ी, рдФрд░ рдЕрди्рдп рд╕ाрдордЧ्рд░ी рд╕рд╣िрдд) рд░рдЦी рдЬाрддी рд╣ैं। рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдоें। рдЗрд╕े рдПрдХ рдЗंрдХрдЬेрдЯ рдк्рд░िंрдЯрд░ рдХे рд╕ाрде рд╕ाрджृрд╢्рдп рдж्рд╡ाрд░ा рдПрдХ рдк्рд░िंрдЯрд░ рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै рдЬो рдХाрдЧрдЬ рдкрд░ рд╕्рдпाрд╣ी рдХी рдПрдХ рдкрд░рдд рдЬрдоा рдХрд░рдиे рдХी рдЗрд╕ी рддрд░рд╣ рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдж्рд╡ाрд░ा рджो рдЖрдпाрдоी рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ рдХा рдЙрдд्рдкाрджрди рдХрд░рддा рд╣ै।


    рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХी(Technology)

    рдк्рд░िंрдЯ рддрдХрдиीрдХ рдХी рдкрд╕ंрдж рдХा рдк्рд░िंрдЯрд░ рдХी рд▓ाрдЧрдд рдФрд░ рд╕ंрдЪाрд▓рди рдХी рд▓ाрдЧрдд, рдЧрддि, рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рдФрд░ рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬों рдХी рд╕्рдеाрдпिрдд्рд╡, рдФрд░ рд╢ोрд░ рдкрд░ рдмрд╣ुрдд рдк्рд░рднाрд╡ рдкрдб़рддा рд╣ै। рдХुрдЫ рдк्рд░िंрдЯрд░ рддрдХрдиीрдХ рдХुрдЫ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рднौрддिрдХ рдоीрдбिрдпा, рдЬैрд╕े рдХाрд░्рдмрди рдкेрдкрд░ рдпा рдкाрд░рджрд░्рд╢िрддा рдХे рд╕ाрде рдХाрдо рдирд╣ीं рдХрд░рддी рд╣ैं।

    рдк्рд░िंрдЯрд░ рддрдХрдиीрдХ рдХा рдПрдХ рджूрд╕рд░ा рдкрд╣рд▓ू рдЬिрд╕े рдЕрдХ्рд╕рд░ рднुрд▓ा рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рд╡рд╣ рд╣ै рдмрджрд▓ाрд╡ рдХा рдк्рд░рддिрд░ोрдз: рд▓िрдХ्рд╡िрдб рдЗंрдХ, рдЬैрд╕े рдЗंрдХрдЬेрдЯ рд╣ेрдб рдпा рдлैрдм्рд░िрдХ рд░िрдмрди рд╕े, рдкेрдкрд░ рдлाрдЗрдмрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрд╡рд╢ोрд╖िрдд рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै, рдЗрд╕рд▓िрдП рд▓िрдХ्рд╡िрдб рдЗंрдХ рд╕े рдк्рд░िंрдЯ рдХिрдП рдЧрдП рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ों рдХो рдк्рд░िंрдЯ рдХिрдП рдЧрдП рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ों рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рдмрджрд▓рдиा рдоुрд╢्рдХिрд▓ рд╣ोрддा рд╣ै рдЯोрдирд░ рдпा рдаोрд╕ рд╕्рдпाрд╣ी, рдЬो рдХाрдЧрдЬ рдХी рд╕рддрд╣ рдХे рдиीрдЪे рдирд╣ीं рдШुрд╕рддे рд╣ैं।

    рдЪेрдХ рдХो рддрд░рд▓ рд╕्рдпाрд╣ी рд╕े рдпा рдЯोрдирд░ рд▓ंрдЧрд░ рдХे рд╕ाрде рд╡िрд╢ेрд╖ рдЪेрдХ рдкेрдкрд░ рдкрд░ рдоुрдж्рд░िрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рддाрдХि рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХा рдкрддा рд▓рдЧाрдпा рдЬा рд╕рдХे। [реп] рдЪेрдХ рдХे рдорд╢ीрди-рдкрдардиीрдп рдиिрдЪрд▓े рд╣िрд╕्рд╕े рдХो MICR рдЯोрдирд░ рдпा рд╕्рдпाрд╣ी рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдХे рдоुрдж्рд░िрдд рдХिрдпा рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдмैंрдХ рдФрд░ рдЕрди्рдп рд╕рдоाрд╢ोрдзрди рдЧृрд╣ рд╕्рд╡рдЪाрд▓рди рдЙрдкрдХрд░рдг рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ैं рдЬो рдЗрди рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдоुрдж्рд░िрдд рдкाрдд्рд░ों рд╕े рдЪुंрдмрдХीрдп рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдХрд░рддा рд╣ै рддाрдХि рд╡े рдаीрдХ рд╕े рдХाрдо рдХрд░ рд╕рдХें।


    рдЖрдзुрдиिрдХ рдк्рд░िंрдЯ рддрдХрдиीрдХ(Modern Print Technology)

    рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоुрдж्рд░рдг рддрдХрдиीрдХें рдЖрдзुрдиिрдХ рдк्рд░िंрдЯрд░ рдоें рдиिрдпрдоिрдд рд░ूрдк рд╕े рдкाрдИ рдЬाрддी рд╣ैं:


    рдЯोрдирд░ рдЖрдзाрд░िрдд рдк्рд░िंрдЯрд░(Toner-Based Printers)

    рдоुрдЦ्рдп рд▓ेрдЦ: рд▓ेрдЬрд░ рдк्рд░िंрдЯрд░
    рдПрдХ рд▓ेрдЬрд░ рдк्рд░िंрдЯрд░ рддेрдЬी рд╕े рдЙрдЪ्рдЪ рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рд╡ाрд▓े рдкाрда рдФрд░ рдЧ्рд░ाрдлिрдХ्рд╕ рдХा рдЙрдд्рдкाрджрди рдХрд░рддा рд╣ै। рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдлोрдЯोрдХॉрдкिрдпрд░ рдФрд░ рдорд▓्рдЯीрдл़ंрдХ्рд╢рди рдк्рд░िंрдЯрд░ (рдПрдордПрдлрдкी) рдХे рд░ूрдк рдоें, рд▓ेрдЬрд░ рдк्рд░िंрдЯрд░ рдПрдХ рдЬेрд░ोрдЧ्рд░ाрдл़िрдХ рдк्рд░िंрдЯिंрдЧ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХो рдиिрдпोрдЬिрдд рдХрд░рддे рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди рдПрдиाрд▓ॉрдЧ рдлोрдЯोрдХॉрдкीрд░्рд╕ рд╕े рдЕрд▓рдЧ рд╣ोрддे рд╣ैं, рдЬो рдХि рдЫрд╡ि рдк्рд░िंрдЯрд░ рдХे рдлोрдЯोрд░िрд╕ेрдк्рдЯрд░ рдоें рдПрдХ рд▓ेрдЬрд░ рдмीрдо рдХे рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рд╕्рдХैрдиिंрдЧ рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрд░्рдоिрдд рд╣ोрддी рд╣ै।

    рдПрдХ рдЕрди्рдп рдЯोрдирд░-рдЖрдзाрд░िрдд рдк्рд░िंрдЯрд░ рдПрд▓рдИрдбी(LED) рдк्рд░िंрдЯрд░ рд╣ै рдЬो рдк्рд░िंрдЯ рдб्рд░рдо рдоें рдЯोрдирд░ рдЖрд╕ंрдЬрди рдХा рдХाрд░рдг рдмрдирдиे рдХे рд▓िрдП рд▓ेрдЬрд░ рдХे рдмрдЬाрдп рдПрд▓рдИрдбी рдХी рдПрдХ рд╕рд░рдгी рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рддा рд╣ै।


    рддрд░рд▓ рдЗंрдХрдЬेрдЯ рдк्рд░िंрдЯрд░(Liquid Inkjet Printers)

    Hewlett-Packard HP 845C рдЗंрдХрдЬेрдЯ рдк्рд░िंрдЯрд░ рд╕े рддрд░рд▓ рд╕्рдпाрд╣ी рдХाрд░рддूрд╕
    рдЗंрдХрдЬेрдЯ рдк्рд░िंрдЯрд░ рд▓рдЧрднрдЧ рдХिрд╕ी рднी рдЖрдХाрд░ рдХे рдкृрд╖्рда рдкрд░ рддрд░рд▓ рд╕्рдпाрд╣ी рдХी рд╡ैрд░िрдПрдмрд▓ рдЖрдХाрд░ рдХी рдмूंрджों рдХो рдлैрд▓ाрдХрд░ рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рд╣ोрддे рд╣ैं। рд╡े рдЙрдкрднोрдХ्рддाрдУं рдж्рд╡ाрд░ा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдП рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рд╕рдмрд╕े рд╕ाрдоाрди्рдп рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдк्рд░िंрдЯрд░ рд╣ैं।


    рдаोрд╕ рд╕्рдпाрд╣ी рдк्рд░िंрдЯрд░(Solid Ink Printers)

    рдоुрдЦ्рдп рд▓ेрдЦ: рдаोрд╕ рд╕्рдпाрд╣ी
    рдаोрд╕ рд╕्рдпाрд╣ी рдк्рд░िंрдЯрд░, рдЬिрд╕े рдЪрд░рдг-рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдк्рд░िंрдЯрд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рднी рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै, рдПрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рдерд░्рдорд▓ рдЯ्рд░ांрд╕рдлрд░ рдк्рд░िंрдЯрд░ рд╣ै। рд╡े рдоोрдордмрдд्рддी рдоोрдо рдХी рд╕्рдеिрд░рддा рдХे рд╕рдоाрди рд╕ीрдПрдорд╡ाрдИрдХे рд░ंрдЧ рдХी рд╕्рдпाрд╣ी рдХी рдаोрд╕ рдЫрдб़ें рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ैं, рдЬो рдкिрдШрд▓ рдЬाрддे рд╣ैं рдФрд░ рдПрдХ рдкीрдЬो рдХ्рд░िрд╕्рдЯрд▓ рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рдк्рд░िंрдЯ-рд╣ेрдб рдоें рдЦिрд▓ाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдк्рд░िंрдЯрд╣ेрдб рдПрдХ рдШूрд░्рдгрди, рддेрд▓ рд▓ेрдкिрдд рдб्рд░рдо рдкрд░ рд╕्рдпाрд╣ी рдЫिрдб़рдХрддा рд╣ै। рдкेрдкрд░ рдлिрд░ рдк्рд░िंрдЯ рдб्рд░рдо рдХे рдКрдкрд░ рд╕े рдЧुрдЬрд░рддा рд╣ै, рдЬिрд╕ рд╕рдордп рдЫрд╡ि рдХो рддुрд░ंрдд рд╕्рдеाрдиांрддрд░िрдд рдХрд░ рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рдпा рдкृрд╖्рда рдкрд░ рд╕्рдеाрдиांрддрд░िрдд рдХрд░ рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдаोрд╕ рд╕्рдпाрд╣ी рдк्рд░िंрдЯрд░ рдЖрдорддौрд░ рдкрд░ рд░ंрдЧ рдХाрд░्рдпाрд▓рдп рдк्рд░िंрдЯрд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рдФрд░ рдкाрд░рджрд░्рд╢िрддा рдФрд░ рдЕрди्рдп рдЧैрд░-рдЫिрдж्рд░рдкूрд░्рдг рдоीрдбिрдпा рдкрд░ рдоुрдж्рд░рдг рдХे рд▓िрдП рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рд╣ैं। 

    рдаोрд╕ рд╕्рдпाрд╣ी рдк्рд░िंрдЯрд░ рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рдкрд░िрдгाрдо рдЙрдд्рдкрди्рди рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЕрдзिрдЧ्рд░рд╣рдг рдФрд░ рдкрд░िрдЪाрд▓рди рд▓ाрдЧрдд рд▓ेрдЬрд░ рдк्рд░िंрдЯрд░ рдХे рд╕рдоाрди рд╣ैं। рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХी рдХी рдХрдоिрдпों рдоें рдЙрдЪ्рдЪ рдКрд░्рдЬा рдХी рдЦрдкрдд рдФрд░ рдаंрдбे рд░ाрдЬ्рдп рд╕े рд▓ंрдмे рд╕рдордп рддрдХ рд╡ाрд░्рдо-рдЕрдк рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं। рд╕ाрде рд╣ी, рдХुрдЫ рдЙрдкрдпोрдЧрдХрд░्рддाрдУं рдХी рд╢िрдХाрдпрдд рд╣ै рдХि рдкрд░िрдгाрдорд╕्рд╡рд░ूрдк рдк्рд░िंрдЯ рдкрд░ рд▓िрдЦрдиा рдоुрд╢्рдХिрд▓ рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рдоोрдо рдкेрди рд╕े рд╕्рдпाрд╣ी рдХो рдкीрдЫे рд╣рдЯाрдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै, рдФрд░ рд╕्рд╡рдЪाрд▓िрдд рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ рдлीрдбрд░ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдл़ीрдб рдХрд░рдиा рдоुрд╢्рдХिрд▓ рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдмाрдж рдХे рдоॉрдбрд▓ рдоें рдЗрди рд▓рдХ्рд╖рдгों рдХो рдХाрдлी рдХрдо рдХрд░ рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा, рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рдк्рд░िंрдЯрд░ рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рдиिрд░्рдоाрддा рдЬ़ेрд░ॉрдХ्рд╕ рд╕े рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ै, рдЬो рдЙрдирдХे рдЬ़ेрд░ॉрдХ्рд╕ рдлेрдЬ़рд░ рдСрдлिрд╕ рдк्рд░िंрдЯрд░ рд▓ाрдЗрди рдХे рд╣िрд╕्рд╕े рдХे рд░ूрдк рдоें рдиिрд░्рдоिрдд рд╣ै। рдкрд╣рд▓े, рдаोрд╕ рд╕्рдпाрд╣ी рдк्рд░िंрдЯрд░ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдЯेрдХ्рдЯ्рд░ोрдиिрдХ्рд╕ рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा, рд▓ेрдХिрди рдЯेрдХ рдиे рдоुрдж्рд░рдг рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдп рдХो 2001 рдоें рдЬ़ेрд░ॉрдХ्рд╕ рдХो рдмेрдЪ рджिрдпा।


    рдбाрдИ-рдЙрдЪ्рдЪ рдмрдиाрдиे рдХी рдХ्рд░िрдпा рдк्рд░िंрдЯрд░(Dye-Sublimation Printers)

    рдоुрдЦ्рдп рд▓ेрдЦ: рдбाрдИ-рдЙрдЪ्рдЪ рдмрдиाрдиे рдХी рдХ्рд░िрдпा рдк्рд░िंрдЯрд░

    рдПрдХ Disassembled рдбाрдИ рдЙрдЪ्рдЪ рдмрдиाрдиे рдХी рдХ्рд░िрдпा рдХाрд░рддूрд╕
    рдбाрдИ-рдЙрдЪ्рдЪ рдмрдиाрдиे рдХी рдХ्рд░िрдпा рдк्рд░िंрдЯрд░ (рдпा рдбाрдИ-рдЙрдк рдк्рд░िंрдЯрд░) рдПрдХ рдк्рд░िंрдЯрд░ рд╣ै рдЬो рдПрдХ рдоुрдж्рд░рдг рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХो рдиिрдпोрдЬिрдд рдХрд░рддा рд╣ै рдЬो рдбाрдИ рдХो рдк्рд▓ाрд╕्рдЯिрдХ рдХाрд░्рдб, рдкेрдкрд░ рдпा рдХैрдирд╡ाрд╕ рдЬैрд╕े рдоाрдз्рдпрдо рдоें рд╕्рдеाрдиांрддрд░िрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рддा рд╣ै। рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдЖрдо рддौрд░ рдкрд░ рдПрдХ рд░िрдмрди рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рд░ंрдЧ рдмिрдЫाрдиे рдХे рд▓िрдП рд╣ोрддी рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рд░ंрдЧ рдкैрдирд▓ рд╣ोрддे рд╣ैं। рдбाрдИ-рдЙрдк рдк्рд░िंрдЯрд░ рдоुрдЦ्рдп рд░ूрдк рд╕े рдЙрдЪ्рдЪ-рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рд╡ाрд▓े рд░ंрдЧीрди рдЕрдиुрдк्рд░рдпोрдЧों рдХे рд▓िрдП рд╣ैं, рдЬिрд╕рдоें рд░ंрдЧीрди рдлोрдЯोрдЧ्рд░ाрдлी рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ै; рдФрд░ рдкाрда рдХे рд▓िрдП рдХрдо рдЕрдЪ्рдЫी рддрд░рд╣ рд╕े рдЕрдиुрдХूрд▓ рд╣ैं। рдПрдХ рдмाрд░ рдЬрдм рдЙрдЪ्рдЪ рдЕंрдд рдк्рд░िंрдЯ рдХी рджुрдХाрдиों рдХा рдк्рд░ांрдд, рдбाрдИ-рдЙрдЪ्рдЪ рдмрдиाрдиे рдХी рдХ्рд░िрдпा рдк्рд░िंрдЯрд░ рдЕрдм рд╕рдорд░्рдкिрдд рдЙрдкрднोрдХ्рддा рдлोрдЯो рдк्рд░िंрдЯрд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рддेрдЬी рд╕े рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।


    рдерд░्рдорд▓ рдк्рд░िंрдЯрд░(Thermal Printers)

    рд░рд╕ीрдж рдк्рд░िंрдЯрд░ рдПрдХ рдЯ्рд╡िрдЯрд░ рд╕рдордпрд░ेрдЦा рдоुрдж्рд░рдг
    рдерд░्рдорд▓ рдк्рд░िंрдЯрд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рдЧрд░्рдоी-рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рдкेрдкрд░ рдХे рдЪुрдиिंрджा рд╣ीрдЯिंрдЧ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдж्рд╡ाрд░ा рдХाрдо рдХрд░рддे рд╣ैं। рдоोрдиोрдХ्рд░ोрдо рдерд░्рдорд▓ рдк्рд░िंрдЯрд░ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХैрд╢ рд░рдЬिрд╕्рдЯрд░, рдПрдЯीрдПрдо, рдЧैрд╕ोрд▓ीрди рдбिрд╕्рдкेंрд╕рд░ рдФрд░ рдХुрдЫ рдкुрд░ाрдиे рд╕рд╕्рддी рдлैрдХ्рд╕ рдорд╢ीрдиों рдоें рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рд░ंрдЧों рдХो рд╡िрд╢ेрд╖ рдХाрдЧрдЬाрдд рдФрд░ рд╡िрднिрди्рди рд░ंрдЧों рдХे рд▓िрдП рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рддाрдкрдоाрди рдФрд░ рд╣ीрдЯिंрдЧ рджрд░ों рдХे рд╕ाрде рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै; рдХाрд▓े рдФрд░ рд╕рдлेрдж рдЖрдЙрдЯрдкुрдЯ рдоें рдЗрди рд░ंрдЧीрди рд╢ीрдЯ्рд╕ рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдирд╣ीं рд╣ोрддी рд╣ै। рдПрдХ рдЙрджाрд╣рд░рдг рдЬ़िрди्рдХ (A Portmanteau of "zero ink") рд╣ै।


    рдЕрдк्рд░рдЪрд▓िрдд рдФрд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рдк्рд░рдпोрдЬрди рдоुрдж्рд░рдг рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХिрдпां(Obsolete and Special-Purpose Printing Technologies)


    рдХрдИ рд╡рд░्рд╖ों рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпोрдЧ рдоें рдбॉрдЯ рдоैрдЯ्рд░िрдХ्рд╕ рдк्рд░िंрдЯрд░ рдХा рдПрдХ рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рдоॉрдбрд▓ Epson MX-80 рд╣ै
    рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХिрдпां рдЕрдк्рд░рдЪрд▓िрдд рд╣ैं, рдпा рд╡िрд╢ेрд╖ рдЕрдиुрдк्рд░рдпोрдЧों рддрдХ рд╕ीрдоिрдд рд╣ैं, рд╣ाрд▓ांрдХि рдЕрдзिрдХांрд╢, рдПрдХ рд╕рдордп рдоें, рд╡्рдпाрдкрдХ рдЙрдкрдпोрдЧ рдоें рдеे।


    рдк्рд░рднाрд╡ рдк्рд░िंрдЯрд░(Impact Printers)

    рдЗрдо्рдкैрдХ्рдЯ рдк्рд░िंрдЯрд░ рдоीрдбिрдпा рдкрд░ рд╕्рдпाрд╣ी рдХो рд╕्рдеाрдиांрддрд░िрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдЬрдмрд░рди рдк्рд░рднाрд╡ рдкрд░ рднрд░ोрд╕ा рдХрд░рддे рд╣ैं। рдк्рд░рднाрд╡ рдк्рд░िंрдЯрд░ рдПрдХ рдк्рд░िंрдЯ рд╣ेрдб рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рддा рд╣ै рдЬो рдпा рддो рд╕्рдпाрд╣ी рд░िрдмрди рдХी рд╕рддрд╣ рдХो рд╣िрдЯ рдХрд░рддा рд╣ै, рдХाрдЧрдЬ рдХे рдЦिрд▓ाрдл рд╕्рдпाрд╣ी рд░िрдмрди рдХो рджрдмाрддा рд╣ै (рдЯाрдЗрдкрд░ाрдЗрдЯрд░ рдХी рдХाрд░्рд░рд╡ाрдИ рдХे рд╕рдоाрди), рдпा, рдЖрдорддौрд░ рдкрд░, рдХाрдЧрдЬ рдХे рдкीрдЫे рд╕े рдЯрдХрд░ाрддा рд╣ै, рдХाрдЧрдЬ рдХे рдЦिрд▓ाрдл рджрдмाрддा рд╣ै рд╕्рдпाрд╣ी рд░िрдмрди (рдЙрджाрд╣рд░рдг рдХे рд▓िрдП рдЖрдИрдмीрдПрдо 1403)। рд╕рднी рд▓ेрдХिрди рдбॉрдЯ рдоैрдЯ्рд░िрдХ्рд╕ рдк्рд░िंрдЯрд░ рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕े рдЧрдаिрдд рд╡рд░्рдгों рдХे рдЙрдкрдпोрдЧ рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдХрд░рддा рд╣ै, рдЕрдХ्рд╖рд░ рдЬो рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡рд░्рдг рдХा рдк्рд░рддिрдиिрдзिрдд्рд╡ рдХрд░рддा рд╣ै рдЬो рдк्рд░िंрдЯрд░ рдоुрдж्рд░рдг рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рдеा। 
    рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा, рдЗрди рдк्рд░िंрдЯрд░ों рдоें рд╕े рдЕрдзिрдХांрд╢ рдоोрдиोрдХ्рд░ोрдо рддрдХ рд╕ीрдоिрдд рдеे, рдпा рдХрднी-рдХрднी рджो-рд░ंрдЧ, рдПрдХ рд╕рдордп рдоें рдПрдХ рд╣ी рдЯाрдЗрдкрдлेрд╕ рдоें рдЫрдкाрдИ, рд╣ाрд▓ांрдХि рдЯेрдХ्рд╕्рдЯ рдХो рдоोрдб़рдиा рдФрд░ рд░ेрдЦांрдХिрдд рдХрд░рдиा "рдУрд╡рд░рд╕्рдЯ्рд░िрдХिंрдЧ" рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рдеा, рдпाрдиी рджो рдпा рдЕрдзिрдХ рдЫाрдкों рдХो рдк्рд░िंрдЯ рдХрд░рдиा рдПрдХ рд╣ी рдЪрд░िрдд्рд░ рдХी рд╕्рдеिрддि рдоें рдпा рдеोрдб़ा рдСрдлрд╕ेрдЯ। рдк्рд░рднाрд╡ рдк्рд░िंрдЯрд░ рдХिрд╕्рдоों рдоें рдЯाрдЗрдкрд░ाрдЗрдЯрд░-рд╡्рдпुрдд्рдкрди्рди рдк्рд░िंрдЯрд░, рдЯेрд▓ेрдЯाрдЗрд╡рд░ाрдЗрдЯрд░-рд╡्рдпुрдд्рдкрди्рди рдк्рд░िंрдЯрд░, рдбेрдЬ़ीрд╡ेрд▓ рдк्рд░िंрдЯрд░, рдбॉрдЯ рдоैрдЯ्рд░िрдХ्рд╕ рдк्рд░िंрдЯрд░ рдФрд░ рд▓ाрдЗрди рдк्рд░िंрдЯрд░ рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं। рдбॉрдЯ рдоैрдЯ्рд░िрдХ्рд╕ рдк्рд░िंрдЯрд░ рдЙрди рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдпों рдоें рдЖрдо рдЙрдкрдпोрдЧ рдоें рд░рд╣рддे рд╣ैं рдЬрд╣ां рдмрд╣ु-рднाрдЧ рдХे рд░ूрдк рдоुрдж्рд░िрдд рд╣ोрддे рд╣ैं। рдк्рд░рднाрд╡ рдоुрдж्рд░рдг рдХा рдЕрд╡рд▓ोрдХрди [10] рдоें рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рдХрдИ рддрдХрдиीрдХों рдХा рд╡िрд╕्рддृрдд рд╡рд░्рдгрди рд╣ै।


    рдЯाрдЗрдкрд░ाрдЗрдЯрд░-рд╡्рдпुрдд्рдкрди्рди рдк्рд░िंрдЯрд░(Typewriter-Derived Printers)

    OUTPUT DEVICES
    OUTPUT DEVICES

    IBM Selectric-type рдк्рд░िंрдЯрд░ рд╕े рдЯाрдЗрдкрдмेрд▓ рдк्рд░िंрдЯ рддрдд्рд╡

    рдоुрдЦ्рдп рд▓ेрдЦ: рдл्рд░िрдбेрди рдл्рд▓ेрдХ्рд╕ोрд╡рд░ рдФрд░ рдЖрдИрдмीрдПрдо рд╕ेрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ी рдЯाрдЗрдкрд░ाрдЗрдЯрд░

    рдХрдИ рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдк्рд░िंрдЯрд░ рдоौрдЬूрджा рдмिрдЬрд▓ी рдЯाрдЗрдкрд░ाрдЗрдЯрд░ рдХे рдХंрдк्рдпूрдЯрд░-рдиिрдпंрдд्рд░рдгीрдп рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг рдеे। рдл्рд░ाрдЗрдбрди рдл्рд▓ेрдХ्рд╕ोрд╡рд░ рдФрд░ рдЖрдИрдмीрдПрдо рд╕ेрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ी-рдЖрдзाрд░िрдд рдк्рд░िंрдЯрд░ рд╕рдмрд╕े рдЖрдо рдЙрджाрд╣рд░рдг рдеे। Flexowriter рдПрдХ рдкाрд░ंрдкрд░िрдХ рдЯाрдЗрдкрдмाрд░ рддंрдд्рд░ рдХे рд╕ाрде рдоुрдж्рд░िрдд рд╣ुрдЖ, рдЬрдмрдХि рдЪрдпрдирдХрд░्рддा рдиे рдЖрдИрдмीрдПрдо рдХे рдк्рд░рд╕िрдж्рдз "рдЧोрд▓्рдл рдмॉрд▓" рдк्рд░िंрдЯिंрдЧ рддंрдд्рд░ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпा। рдпा рддो рдоाрдорд▓े рдоें, рдкрдд्рд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рдПрдХ рд░िрдмрди рдоाрд░ा рдЧрдпा рдеा, рдЬिрд╕े рдПрдХ рдмाрд░ рдоें рдПрдХ рдЪрд░िрдд्рд░ рдХो рдЫाрдкрддे рд╣ुрдП, рдХाрдЧрдЬ рдХे рдЦिрд▓ाрдл рджрдмाрдпा рдЧрдпा рдеा। рдЪрдпрдирдХрд░्рддा рдк्рд░िंрдЯрд░ рдХी рдЕрдзिрдХрддрдо рдЧрддि (рджो рдоें рд╕े рддेрдЬ) рдк्рд░рддि рд╕ेрдХंрдб 15.5 рд╡рд░्рдг рдеी।


    рдЯेрд▓ेрдЯाрдЗрдкрд░ाрдЗрдЯрд░-рд╡्рдпुрдд्рдкрди्рди рдк्рд░िंрдЯрд░(Teletypewriter-Derived Printers)

    Output Device
    Output Device

    рдоुрдЦ्рдп рд▓ेрдЦ: рдЯेрд▓ीрдк्рд░िंрдЯрд░

    рдЖрдо рдЯेрд▓ीрдк्рд░िंрдЯрд░ рдХो рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╕े рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рдЬोрдб़ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдФрд░ рдЖрдИрдмीрдПрдо рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрд░्рдоिрдд рдЙрди рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ों рдХो рдЫोрдб़рдХрд░ рдмрд╣ुрдд рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै। рдХुрдЫ рдоॉрдбрд▓ рдПрдХ "рдЯाрдЗрдкрдмॉрдХ्рд╕" рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рддे рдеे рдЬो рдПрдХ рддंрдд्рд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдПрдХ्рд╕- рдФрд░ рд╡ाрдИ-рдПрдХ्рд╕िрд╕ рдоें рддैрдиाрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा, рдФрд░ рдЪрдпрдиिрдд рдкрдд्рд░ рд░ूрдк рдПрдХ рд╣рдеौрдб़ा рдж्рд╡ाрд░ा рдоाрд░ा рдЧрдпा рдеा। рджूрд╕рд░ों рдиे рдПрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╕िрд▓ेंрдбрд░ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдЙрд╕ी рддрд░рд╣ рд╕े рдХिрдпा рдЬैрд╕े рдЪрдпрдирдХрд░्рддा рдЯाрдЗрдкрд░ाрдЗрдЯрд░ рдиे рдЕрдкрдиी рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдЧेंрдж рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпा। рдпा рддो рдоाрдорд▓े рдоें, рдкрдд्рд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рдкрдд्рд░ рдЫाрдкрдиे рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рд░िрдмрди рдоाрд░ा। рдЕрдзिрдХांрд╢ рдЯेрд▓ीрдк्рд░िंрдЯрд░्рд╕ рдк्рд░рддि рджрд╕ рд╡рд░्рдгों рдкрд░ рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рд╣ोрддे рд╣ैं, рд╣ाрд▓ांрдХि рдХुрдЫ рдиे 15 рд╕ीрдкीрдПрд╕ рд╣ाрд╕िрд▓ рдХिрдП।


    рдбेрдЬ़ी рд╡्рд╣ीрд▓ рдк्рд░िंрдЯрд░(Daisy wheel printers)

    OUTPUT DEVICES
    OUTPUT DEVICES

    рдбेрдЬ़ी рд╡्рд╣ीрд▓ рдк्рд░िंрдЯрд░ рдПрдХ рдЯाрдЗрдкрд░ाрдЗрдЯрд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рдмрд╣ुрдд рд╣ी рдлैрд╢рди рдоें рдХाрдо рдХрд░рддे рд╣ैं। рдПрдХ рд╣рдеौрдб़ा рдкंрдЦुрдб़ी, "рдбेрдЬ़ी рд╡्рд╣ीрд▓" рдХे рд╕ाрде рдПрдХ рдкрд╣िрдпा рдоाрд░рддा рд╣ै, рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдкंрдЦुрдб़ी рдЬिрд╕рдоें рдЙрд╕рдХे рд╕िрд░े рдкрд░ рдПрдХ рдкрдд्рд░ рд░ूрдк рд╣ोрддा рд╣ै। рдкрдд्рд░ рдк्рд░рдкрдд्рд░ рд╕्рдпाрд╣ी рдХे рдПрдХ рд░िрдмрди рд╕े рдЯрдХрд░ाрддा рд╣ै, рдкृрд╖्рда рдкрд░ рд╕्рдпाрд╣ी рдЬрдоा рдХрд░рддा рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдПрдХ рдЪрд░िрдд्рд░ рдХो рдк्рд░िंрдЯ рдХрд░рддा рд╣ै। рдбेрдЬ़ी рд╡्рд╣ीрд▓ рдХो рдШुрдоाрдХрд░, рдЫрдкाрдИ рдХे рд▓िрдП рд╡िрднिрди्рди рдкाрдд्рд░ों рдХा рдЪрдпрди рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрди рдк्рд░िंрдЯрд░ों рдХो рдкрдд्рд░-рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рд╡ाрд▓े рдк्рд░िंрдЯрд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рднी рд╕ंрджрд░्рднिрдд рдХिрдпा рдЬाрддा рдеा рдХ्рдпोंрдХि рд╡े рдкाрда рдХा рдЙрдд्рдкाрджрди рдХрд░ рд╕рдХрддे рдеे рдЬो рдПрдХ рдЯाрдЗрдкрд░ाрдЗрдЯрд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдФрд░ рдХुрд░рдХुрд░ा рдеा। рд╕рдмрд╕े рддेрдЬ़ рдЕрдХ्рд╖рд░-рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рд╡ाрд▓े рдк्рд░िंрдЯрд░ 30 рд╡рд░्рдг рдк्рд░рддि рд╕ेрдХंрдб рдХी рджрд░ рд╕े рдЫрдкे।



    рдбॉрдЯ-рдоैрдЯ्рд░िрдХ्рд╕ рдк्рд░िंрдЯрд░(Dot-matrix printers)

    OUTPUT DEVICES
    OUTPUT DEVICES

    рдоुрдЦ्рдп рд▓ेрдЦ: рдбॉрдЯ рдоैрдЯ्рд░िрдХ्рд╕ рдк्рд░िंрдЯрд░


    9-рдкिрди рдбॉрдЯ рдоैрдЯ्рд░िрдХ्рд╕ рдк्рд░िंрдЯрд░ рд╕े рдирдоूрдиा рдЖрдЙрдЯрдкुрдЯ (рд╡िрд╕्рддाрд░ рджिрдЦाрдиे рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рд╡рд░्рдг рдХा рд╡िрд╕्рддाрд░)
    рд╢рдм्рдж рдбॉрдЯ рдоैрдЯ्рд░िрдХ्рд╕ рдк्рд░िंрдЯрд░ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдк्рд░рднाрд╡ рдк्рд░िंрдЯрд░ рдХे рд▓िрдП рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै рдЬो рд╕्рдпाрд╣ी рдХो рдкेрдЬ рдкрд░ рд╕्рдеाрдиांрддрд░िрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЫोрдЯे рдкिрди рдХे рдоैрдЯ्рд░िрдХ्рд╕ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рддा рд╣ै। [резрез] рдЕрди्рдп рдк्рд░рднाрд╡ рдк्рд░िंрдЯрд░ рдкрд░ рдбॉрдЯ рдоैрдЯ्рд░िрдХ्рд╕ рдХा рд▓ाрдн рдпрд╣ рд╣ै рдХि рд╡े рдкाрда рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдЪिрдд्рд░рдордп рдЫрд╡िрдпों рдХा рдЙрдд्рдкाрджрди рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं; рд╣ाрд▓ाँрдХि, рдЯेрдХ्рд╕्рдЯ рдЖрдорддौрд░ рдкрд░ рд▓ेрдЯрд░рдлॉрд░्рдо (рдк्рд░рдХाрд░) рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдк्рд░рднाрд╡ рдк्рд░िंрдЯрд░ рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рдЦрд░ाрдм рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рдХा рд╣ोрддा рд╣ै।


    рдбॉрдЯ-рдоैрдЯ्рд░िрдХ्рд╕ рдк्рд░िंрдЯрд░ рдХो рдоोрдЯे рддौрд░ рдкрд░ рджो рдк्рд░рдоुрдЦ рд╡рд░्рдЧों рдоें рд╡िрднाрдЬिрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै:

    рдмैрд▓िрд╕्рдЯिрдХ рддाрд░ рдк्рд░िंрдЯрд░(Ballistic wire printers)
    рдКрд░्рдЬा рдк्рд░िंрдЯрд░ рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ीрдд(Stored energy printers)

    рдбॉрдЯ рдоैрдЯ्рд░िрдХ्рд╕ рдк्рд░िंрдЯрд░ (Dot-matrix printers)рдпा рддो рдЪрд░िрдд्рд░-рдЖрдзाрд░िрдд рдпा рд▓ाрдЗрди-рдЖрдзाрд░िрдд (character-based or line-based)рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै (рдЬो рдХि рдкृрд╖्рда рднрд░ рдоें рдкिрдХ्рд╕ेрд▓ рдХी рдПрдХ рдХ्рд╖ैрддिрдЬ рд╢्рд░ृंрдЦрд▓ा рд╣ै), рдк्рд░िंрдЯ рд╕िрд░ рдХे рд╡िрди्рдпाрд╕ рдХा рд╕ंрджрд░्рдн рджेрддा рд╣ै।

    Plotters

    OUTPUT DEVICES
    ColorPlotter

    рдПрдХ Calcomp 565 рдб्рд░рдо рдк्рд▓ॉрдЯрд░
    рдЗंрдЬीрдиिрдпрд░िंрдЧ рдФрд░ рдЖрд░्рдХिрдЯेрдХ्рдЪрд░рд▓ рдлрд░्рдоों рдоें рдПрдХ рдмाрд░ рдкेрди-рдЖрдзाрд░िрдд рдк्рд▓ॉрдЯрд░्рд╕ рдПрдХ рд╡ैрдХрд▓्рдкिрдХ рдк्рд░िंрдЯिंрдЧ рддрдХрдиीрдХ рдеे। рдкेрди-рдЖрдзाрд░िрдд рдк्рд▓ॉрдЯрд░ рдкेрдкрд░ (рд▓ेрдХिрди рдк्рд░рддि рдк्рд░рднाрд╡ рдирд╣ीं), рдФрд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдкेрди рдХे рд╕ाрде рд╕ंрдкрд░्рдХ рдкрд░ рднрд░ोрд╕ा рдХрд░рддे рд╣ैं рдЬो рдкाрда рдФрд░ рдЫрд╡िрдпों рдХो рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдП рдХाрдЧрдЬ рдкрд░ рдпंрдд्рд░рд╡рдд् рд░ूрдк рд╕े рдЪрд▓рддे рд╣ैं। рдЪूंрдХि рдкेрди рдЖрдЙрдЯрдкुрдЯ рдиिрд░ंрддрд░ рд▓ाрдЗрдиें рд╣ैं, рд╡े рдбॉрдЯ-рдоैрдЯ्рд░िрдХ्рд╕ рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХी рдХे рд╕ाрде рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрдиे рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рдЙрдЪ्рдЪ рд░िрдЬ़ॉрд▓्рдпूрд╢рди рдХे рддрдХрдиीрдХी рдЪिрдд्рд░ рдмрдиाрдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рдеे।  рдХुрдЫ рдк्рд▓ॉрдЯрд░ рд░ोрд▓-рдлेрдб рдкेрдкрд░ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рддे рдеे, рдФрд░ рдЗрд╕рд▓िрдП рдПрдХ рдЖрдпाрдо рдоें рдЖрдЙрдЯрдкुрдЯ рдХे рдЖрдХाрд░ рдкрд░ рди्рдпूрдирддрдо рдк्рд░рддिрдмंрдз рдеा। рдпे рдк्рд▓ॉрдЯрд░ рдХाрдлी рдмрдб़े рдЖрдХाрд░ рдХे рдЪिрдд्рд░ рдмрдиाрдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рдеे।

    рдЕрди्рдп рдк्рд░िंрдЯрд░(Other printers)


    рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдХाрд░рдгों рд╕े, рдпा рд╡िрд╢ेрд╖ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХे рдЙрдкрдпोрдЧ рдХे рд▓िрдП рдХрдИ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдк्рд░िंрдЯрд░ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ैं

    рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдоिрдиिрд▓ाрдм (рдлोрдЯोрдЧ्рд░ाрдлिрдХ рдкेрдкрд░)(Digital Minilab (Photographic Paper))
    рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ोрд▓ाрдЗрдЯिрдХ рдк्рд░िंрдЯрд░(Electrolytic Printers)
    рд╕्рдкाрд░्рдХ рдк्рд░िंрдЯрд░(Spark Printer)
    рдмाрд░рдХोрдб рдк्рд░िंрдЯрд░ рдХрдИ рддрдХрдиीрдХें, рдЬिрдирдоें рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं: рдерд░्рдорд▓ рдк्рд░िंрдЯिंрдЧ, рдЗंрдХрдЬेрдЯ рдк्рд░िंрдЯिंрдЧ рдФрд░ рд▓ेрдЬрд░ рдк्рд░िंрдЯिंрдЧ рдмाрд░рдХोрдб
    рдмिрд▓рдмोрд░्рдб / рд╕ाрдЗрди рдкेंрдЯ рд╕्рдк्рд░े рдк्рд░िंрдЯрд░(Billboard / sign paint spray printers)
    рд▓ेрдЬрд░ рдирдХ़्рдХ़ाрд╢ी (рдЙрдд्рдкाрдж рдкैрдХेрдЬिंрдЧ) рдФрдж्рдпोрдЧिрдХ рдк्рд░िंрдЯрд░(Laser etching (product packaging) industrial printers)
    рдоाрдЗрдХ्рд░ोрд╕्рдлीрдпрд░ (рд╡िрд╢ेрд╖ рдХाрдЧрдЬ)(Microsphere -special paper)

    Computer speakers

    OUTPUT DEVICES

    рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╕्рдкीрдХрд░, рдпा рдорд▓्рдЯीрдоीрдбिрдпा рд╕्рдкीрдХрд░, рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХे рд╕ाрде рдЙрдкрдпोрдЧ рдХे рд▓िрдП рдмेрдЪे рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рд╕्рдкीрдХрд░ рд╣ैं, рд╣ाрд▓ांрдХि рдЖрдорддौрд░ рдкрд░ рдЕрди्рдп рдСрдбिрдпो рдЙрдкрдпोрдЧों рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ोрддे рд╣ैं, рдЙрджा। рдПрдХ рдПрдордкी 3 рдк्рд▓ेрдпрд░ рдХे рд▓िрдП। рдЕрдзिрдХांрд╢ рдРрд╕े рд╡рдХ्рддाрдУं рдоें рдПрдХ рдЖंрддрд░िрдХ рдПрдо्рдкрд▓ीрдлाрдпрд░ рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рд╢рдХ्рддि рд╕्рд░ोрдд рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ोрддी рд╣ै, рдЬो рдПрдХ рдПрд╕ी рдПрдбेрдк्рдЯрд░, рдмैрдЯрд░ी рдпा рдпूрдПрд╕рдмी рдкोрд░्рдЯ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЕрдХ्рд╕рд░ рдмिрдЬрд▓ी рдХी рдЖрдкूрд░्рддि рд╕े рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╕िрдЧ्рдирд▓ рдЗрдирдкुрдЯ рдХрдиेрдХ्рдЯрд░ рдЕрдХ्рд╕рд░ 3.5 рдоिрдоी рдЬैрдХ рдк्рд▓рдЧ рд╣ोрддा рд╣ै (рдЖрдорддौрд░ рдкрд░ рдкीрд╕ी 99 рдоाрдирдХ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд░ंрдЧ-рдХोрдбिрдд рдЪूрдиे рдХा рд╣рд░ा); рдЖрд░рд╕ीрдП рдХрдиेрдХ्рдЯрд░ рдХрднी-рдХрднी рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдП рдЬाрддे рд╣ैं, рдФрд░ рдПрдХ рдпूрдПрд╕рдмी рдкोрд░्рдЯ рд╕िрдЧ्рдирд▓ рдФрд░ рдкाрд╡рд░ рджोрдиों рдХी рдЖрдкूрд░्рддि рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै (рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рд╕рд░्рдХिрдЯрд░ी рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ोрддी рд╣ै, рдФрд░ рдХेрд╡рд▓ рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХे рд╕ाрде рдЙрдкрдпोрдЧ рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рд╣ै)। рдмैрдЯрд░ी рд╕े рдЪрд▓рдиे рд╡ाрд▓े рд╡ाрдпрд░рд▓ेрд╕ рдм्рд▓ूрдЯूрде рд╕्рдкीрдХрд░ рдХे рд▓िрдП рдмिрд▓्рдХुрд▓ рднी рдХрдиेрдХ्рд╢рди рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдирд╣ीं рд╣ोрддी рд╣ै। рдЕрдзिрдХांрд╢ рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ों рдоें рдиिрд░्рдоिрдд рдХрдо рд╢рдХ्рддि рдФрд░ рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рдХे рд╕्рдкीрдХрд░ рд╣ोрддे рд╣ैं; рдЬрдм рдмाрд╣рд░ी рд╕्рдкीрдХрд░ рдЬुрдб़े рд╣ोрддे рд╣ैं рддो рд╡े рдЕंрддрд░्рдиिрд╣िрдд рд╕्рдкीрдХрд░ рдХो рдЕрдХ्рд╖рдо рдХрд░ рджेрддे рд╣ैं। Altec Lansing рдиे 1990 рдоें рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╕्рдкीрдХрд░ рдоाрд░्рдХेрдЯ рдмрдиाрдиे рдХा рджाрд╡ा рдХिрдпा рд╣ै।

    рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╕्рдкीрдХрд░ рд╡्рдпाрдкрдХ рд░ूрдк рд╕े рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рдФрд░ рдХीрдордд рдоें рд╣ैं। рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╕िрд╕्рдЯрдо рдХे рд╕ाрде рдкैрдХ рдХिрдП рдЧрдП рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╕्рдкीрдХрд░ рдХрднी-рдХрднी рдЫोрдЯे, рдк्рд▓ाрд╕्рдЯिрдХ рд╣ोрддे рд╣ैं, рдФрд░ рдФрд╕рдд рджрд░्рдЬे рдХी рдз्рд╡рдиि рдХी рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рд╣ोрддी рд╣ै। рдХुрдЫ рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╕्рдкीрдХрд░ рдоें рдмाрд╕ рдФрд░ рдЯ्рд░ेрдмрд▓ рдХंрдЯ्рд░ोрд▓ рдЬैрд╕े рдЗрдХ्рд╡िрд▓ाрдЗрдЬेрд╢рди рдлीрдЪрд░्рд╕ рд╣ोрддे рд╣ैं। рдм्рд▓ूрдЯूрде рд╕्рдкीрдХрд░ рдХो Aux рдЬैрдХ рдФрд░ рд╕ंрдЧрдд рдПрдбेрдк्рдЯрд░ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдХे рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╕े рдЬोрдб़ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।

    рдмाрд╕ рдХे рдЙрдд्рдкाрджрди рдХो рдмрдв़ाрдиे рдХे рд▓िрдП рдЕрдзिрдХ рдкрд░िрд╖्рдХृрдд рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╕्рдкीрдХрд░ рдоें рдПрдХ рд╕рдмрд╡ूрдлрд░ рдЗрдХाрдИ рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै। рдмрдб़ा рд╕рдмрд╡ूрдлрд░ рдмाрдб़े рдоें рдЖрдорддौрд░ рдкрд░ рд╕рдмрд╡ूрдлрд░ рдХे рд▓िрдП рдПрдо्рдкрд▓ीрдлाрдпрд░ рдФрд░ рдмाрдПं рдФрд░ рджाрдПं рд╕्рдкीрдХрд░ рд╣ोрддे рд╣ैं।

    рдХुрдЫ рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдбिрд╕्рдк्рд▓े рдоें рдмेрд╕िрдХ рд╕्рдкीрдХрд░ рдмिрд▓्рдЯ-рдЗрди рд╣ोрддे рд╣ैं। рд▓ैрдкрдЯॉрдк рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдоें рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдХो рд╕ंрд░рдХ्рд╖िрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЖрдорддौрд░ рдкрд░ рдЫोрдЯे рдФрд░ рдк्рд░рддिрдмंрдзिрдд рд╕ाрдЙंрдб рдХ्рд╡ाрд▓िрдЯी рдХे рдмिрд▓्рдЯ-рдЗрди рдЗंрдЯीрдЧ्рд░ेрдЯेрдб рд╕्рдкीрдХрд░ рд╣ोрддे рд╣ैं।


    рдмेрд╣рддрд░ рдз्рд╡рдиि рдХे рд▓िрдП рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╕्рдкीрдХрд░ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдиे рдХे рдмрдЬाрдп, рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХो рдХिрд╕ी рднी рдмाрд╣рд░ी рдз्рд╡рдиि рдк्рд░рдгाрд▓ी рд╕े рдЬोрдб़ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै, рдЖрдорддौрд░ рдкрд░ рдЙрдЪ्рдЪ-рд╢рдХ्рддि рдЙрдЪ्рдЪ рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рд╡ाрд▓ा рд╕ेрдЯрдЕрдк।

    Input Devices in Hindi

    October 14, 2019

    Input Devices in Hindi

    Input Devices in Hindi
    Input Devices in Hindi

    рдХंрдк्рдпूрдЯिंрдЧ рдоें, рдПрдХ рдЗрдирдкुрдЯ рдбिрд╡ाрдЗрд╕ рдПрдХ рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╣ाрд░्рдбрд╡ेрдпрд░ рдЙрдкрдХрд░рдг рд╣ै рдЬिрд╕рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рд╕ूрдЪрдиा рдк्рд░рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг рдк्рд░рдгाрд▓ी рдЬैрд╕े рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдпा рд╕ूрдЪрдиा рдЙрдкрдХрд░рдг рдХे рд▓िрдП рдбेрдЯा рдФрд░ рдиिрдпंрдд्рд░рдг рд╕िрдЧ्рдирд▓ рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрдирдкुрдЯ рдЙрдкрдХрд░рдгों рдХे рдЙрджाрд╣рд░рдгों рдоें рдХीрдмोрд░्рдб, рдоाрдЙрд╕, рд╕्рдХैрдирд░, рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдХैрдорд░ा, рдЬॉрдпрд╕्рдЯिрдХ рдФрд░ рдоाрдЗрдХ्рд░ोрдлोрди рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं।



    рдЗрдирдкुрдЯ рдЙрдкрдХрд░рдгों рдХो рдЗрд╕рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рд╡рд░्рдЧीрдХृрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै:



    • рдЗрдирдкुрдЯ рдХी рдоाрдд्рд░ा (рдЬैрд╕े рдоैрдХेрдиिрдХрд▓ рдЧрддि, рдСрдбिрдпो, рджृрд╢्рдп, рдЖрджि)
    • рдХ्рдпा рдЗрдирдкुрдЯ рдЕрд╕рддрдд рд╣ै (рдЙрджा। рдХुंрдЬी рдХा рджрдмाрд╡) рдпा рдиिрд░ंрддрд░ (рдЬैрд╕े рдХि рдоाрдЙрд╕ рдХी рд╕्рдеिрддि, рд╣ाрд▓ांрдХि рдЕрд╕рддрдд рдоाрдд्рд░ा рдоें рдбिрдЬिрдЯाрдЗрдЬ़ рдХी рдЬाрддी рд╣ै, рддेрдЬी рд╕े рдкрд░्рдпाрдк्рдд рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै)
    • рд╢ाрдоिрд▓ рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рдХी рдбिрдЧ्рд░ी рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा (рдЬैрд╕े рдж्рд╡ि-рдЖрдпाрдоी рдкाрд░ंрдкрд░िрдХ рдЪूрд╣ों, рдпा рд╕ीрдПрдбी рдЕрдиुрдк्рд░рдпोрдЧों рдХे рд▓िрдП рдбिрдЬ़ाрдЗрди рдХिрдП рдЧрдП рддीрди-рдЖрдпाрдоी рдиेрд╡िрдЧेрдЯрд░)

    рдХीрдмोрд░्рдб(Computer keyboard)

    Input Devices in Hindi
    Input Devices in Hindi

    рдоुрдЦ्рдп рд▓ेрдЦ: рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХीрдмोрд░्рдб

    'рдХीрдмोрд░्рдб' рдПрдХ рдоाрдирд╡ рдЗंрдЯрд░рдл़ेрд╕ рдбिрд╡ाрдЗрд╕ рд╣ै рдЬिрд╕े рдмрдЯрди рдХे рд▓ेрдЖрдЙрдЯ рдХे рд░ूрдк рдоें рджрд░्рд╢ाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдмрдЯрди, рдпा рдХुंрдЬी, рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдпा рддो рдПрдХ рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдкрд░ рдПрдХ рднाрд╖ाрдИ рдЪрд░िрдд्рд░ рдХो рдЗрдирдкुрдЯ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै, рдпा рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХे рдХिрд╕ी рд╡िрд╢ेрд╖ рдл़ंрдХ्рд╢рди рдХो рдХॉрд▓ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╡े рдЕрдзिрдХांрд╢ рдЙрдкрдпोрдЧрдХрд░्рддाрдУं рдХे рд▓िрдП рдоुрдЦ्рдп рдкाрда рдк्рд░рд╡िрд╖्рдЯि рдЗंрдЯрд░рдл़ेрд╕ рдХे рд░ूрдк рдоें рдХाрд░्рдп рдХрд░рддे рд╣ैं। рдкाрд░ंрдкрд░िрдХ рдХीрдмोрд░्рдб рд╡рд╕ंрдд-рдЖрдзाрд░िрдд рдмрдЯрди рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ैं, рд╣ाрд▓ांрдХि рдирдП рд░ूрдкांрддрд░ рдЖрднाрд╕ी рдХुंрдЬी, рдпा рдпрд╣ां рддрдХ рдХि рдЕрдиुрдоाрдиिрдд рдХीрдмोрд░्рдб рднी рдиिрдпोрдЬिрдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдПрдХ рд╕्рд╡िрдЪ рдХे рдоैрдЯ्рд░िрдХ्рд╕ рд╕े рдмрдиा рдбिрд╡ाрдЗрд╕ рдХी рддрд░рд╣ рдЯाрдЗрдкрд░ाрдЗрдЯрд░ рд╣ै। рдпрд╣ рдПрдХ рдЕрди्рдп рдХीрдмोрд░्рдб рднी рд╣ोрддा рд╣ै рдЬो рд╕ंрдЧीрдд рд╡ाрдж्рдпрдпंрдд्рд░ рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдЗрдирдкुрдЯ рдбिрд╡ाрдЗрд╕ рдХी рддрд░рд╣ рд╣ोрддा рд╣ै рдЬो рдз्рд╡рдиि рдЙрдд्рдкрди्рди рдХрд░рдиे рдоें рдорджрдж рдХрд░рддा рд╣ै।

    рдХीрдмोрд░्рдб рдХे рдк्рд░рдХाрд░ों рдХे рдЙрджाрд╣рд░рдгों рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं:

    • keyer
    • рдХीрдмोрд░्рдб(Keyboard)
    • рд░ोрд╢рди рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рд╕рдоाрд░ोрд╣ рдХीрдмोрд░्рдб Lighted Program Function Keyboard (LPFK)
    • рдЕंрдЧूрдаा рдХीрдмोрд░्рдб(Thumb Keyboard)

    рдоाрдЙрд╕(Mouse)

    Input Devices in Hindi

    рдПрдХ рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдоाрдЙрд╕
    рдоुрдЦ्рдп рд▓ेрдЦ: рдкॉрдЗंрдЯिंрдЧ рдбिрд╡ाрдЗрд╕


    рдкॉрдЗंрдЯिंрдЧ рдбिрд╡ाрдЗрд╕ рдЖрдЬ рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдП рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдЗрдирдкुрдЯ рдбिрд╡ाрдЗрд╕ рд╣ैं। рдПрдХ рдкॉрдЗंрдЯिंрдЧ рдбिрд╡ाрдЗрд╕ рдХोрдИ рдоाрдирд╡ рдЗंрдЯрд░рдл़ेрд╕ рдбिрд╡ाрдЗрд╕ рд╣ै рдЬो рдЙрдкрдпोрдЧрдХрд░्рддा рдХो рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдкрд░ рд╕्рдеाрдиिрдХ рдбेрдЯा рдЗрдирдкुрдЯ рдХрд░рдиे рдХी рдЕрдиुрдорддि рджेрддा рд╣ै। рдоाрдЙрд╕ рдФрд░ рдЯрдЪрдкैрдб рдХे рдоाрдорд▓े рдоें, рдпрд╣ рдЖрдорддौрд░ рдкрд░ рдПрдХ рднौрддिрдХ рд╕рддрд╣ рдкрд░ рдЧрддि рдХा рдкрддा рд▓рдЧाрдиे рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдПрдиाрд▓ॉрдЧ рдбिрд╡ाрдЗрд╕, рдЬैрд╕े рдХि 3 рдбी рдЪूрд╣ों, рдЬॉрдпрд╕्рдЯिрдХ, рдпा рдкॉрдЗंрдЯिंрдЧ рд╕्рдЯिрдХ्рд╕, рдЙрдирдХे рд╡िрдХ्рд╖ेрдкрдг рдХे рдХोрдг рдХो рд░िрдкोрд░्рдЯ рдХрд░рдХे рдХाрд░्рдп рдХрд░рддे рд╣ैं। рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХे рдЧ्рд░ाрдлिрдХрд▓ рдпूрдЬрд░ рдЗंрдЯрд░рдлेрд╕ (рдЬीрдпूрдЖрдИ) рдХो рдиेрд╡िрдЧेрдЯ рдХрд░рдиे рдХा рдПрдХ рд╕рд░рд▓, рд╕рд╣рдЬ рддрд░ीрдХा рдмрдиाрддे рд╣ुрдП, рд╕ूрдЪрдХ рдХे рдЖंрджोрд▓рдиों рдж्рд╡ाрд░ा рд╕्рдХ्рд░ीрди рдкрд░ рдбिрд╡ाрдЗрд╕ рдХे рдЖंрджोрд▓рдиों рдХो рд╕्рдХ्рд░ीрди рдкрд░ рдк्рд░рддिрдз्рд╡рдиिрдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।

    рдЗंрдЧिрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдЙрдкрдХрд░рдг, рдЬो рдЗрдирдкुрдЯ рдбिрд╡ाрдЗрд╕ рд╣ैं рдЬिрдирдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдоें рд╕्рдеिрддि рдХो рдиिрд░्рджिрд╖्рдЯ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рдЗрд╕े рдЖрдЧे рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╡рд░्рдЧीрдХृрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै:

    рдЗрдирдкुрдЯ рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рд╣ै рдпा рдЕрдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖। рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рдЗрдирдкुрдЯ рдХे рд╕ाрде, рдЗрдирдкुрдЯ рд╕्рдкेрд╕ рдбिрд╕्рдк्рд▓े рд╕्рдкेрд╕ рдХे рд╕ाрде рдоेрд▓ рдЦाрддा рд╣ै, рдпाрдиी рдкॉрдЗंрдЯिंрдЧ рдЙрд╕ рд╕्рдкेрд╕ рдоें рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै рдЬрд╣ां рд╡िрдЬ़ुрдЕрд▓ рдлीрдбрдмैрдХ рдпा рдкॉрдЗंрдЯрд░ рджिрдЦाрдИ рджेрддा рд╣ै। рдЯрдЪрд╕्рдХ्рд░ीрди рдФрд░ рд▓ाрдЗрдЯ рдкेрди рдоें рдбाрдпрд░ेрдХ्рдЯ рдЗрдирдкुрдЯ рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ै। рдЕрдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рдЗрдирдкुрдЯ рд╕े рдЬुрдб़े рдЙрджाрд╣рд░рдгों рдоें рдоाрдЙрд╕ рдФрд░ рдЯ्рд░ैрдХрдмॉрд▓ рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं।
    рдХ्рдпा рд╕्рдеिрддि рд╕ंрдмंрдзी рдЬाрдирдХाрд░ी рдиिрд░рдкेрдХ्рд╖ рд╣ै (рдЬैрд╕े рдХि рдЯрдЪ рд╕्рдХ्рд░ीрди рдкрд░) рдпा рд░िрд╢्рддेрджाрд░ (рдЬैрд╕े рдоाрдЙрд╕ рдХो рдЙрдаाрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдФрд░ рдкुрди: рдЬрдоा рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै)

    рдЙрдкрдХрд░рдгों рдХो рдЗंрдЧिрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП, рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рдЗрдирдкुрдЯ рд▓рдЧрднрдЧ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдЕрдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рдЗрдирдкुрдЯ рдкूрд░्рдг рдпा рд╕ाрдкेрдХ्рд╖ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЙрджाрд╣рд░рдг рдХे рд▓िрдП, рдЙрди рдЧ्рд░ाрдл़िрдХ्рд╕ рдЯैрдмрд▓ेрдЯ्рд╕ рдХा рдбिрдЬिрдЯрд▓ीрдХрд░рдг рдХрд░рдиा, рдЬिрдирдоें рдПрдо्рдмेрдбेрдб рд╕्рдХ्рд░ीрди рдирд╣ीं рд╣ै, рдЗрд╕рдоें рдЕрдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рдЗрдирдкुрдЯ рдФрд░ рдЕрд░्рде рдиिрд░рдкेрдХ्рд╖ рд╕्рдеाрди рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं рдФрд░ рдЕрдХ्рд╕рд░ рдПрдХ рдкूрд░्рдг рдЗрдирдкुрдЯ рдоोрдб рдоें рдЪрд▓ाрдП рдЬाрддे рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди рдЗрди्рд╣ें рдХिрд╕ी рдЯрдЪрдкैрдб рдХी рддрд░рд╣ рдПрдХ рд░िрд╢्рддेрджाрд░ рдЗрдирдкुрдЯ рдоोрдб рдХा рдЕрдиुрдХрд░рдг рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рднी рд╕ेрдЯ рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै, рдЬрд╣ां рд▓ेрдЦрдиी рдпा рдкрдХ рдХो рдЙрдаाрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдФрд░ рдк्рд░рддिрд╕्рдеाрдкिрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдПंрдмेрдбेрдб рдПрд▓рд╕ीрдбी рдЯैрдмрд▓ेрдЯ рдЬिрд╕े рдЧ्рд░ाрдлिрдХ्рд╕ рдЯैрдмрд▓ेрдЯ рдоॉрдиीрдЯрд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рднी рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै, рдЧ्рд░ाрдлिрдХ्рд╕ рдЯैрдмрд▓ेрдЯ рдХो рдбिрдЬिрдЯाрдЗрдЬ़ рдХрд░рдиे рдХा рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╣ै। рдпрд╣ рдЙрдкрдпोрдЧрдХрд░्рддाрдУं рдХो рд╕्рдХ्рд░ीрди рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рд╕рдордп рдХी рд╕्рдеिрддिрдпों рдХो рджेрдЦрдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рдХрд░рддा рд╣ै।

    рдЗंрдЧिрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдЙрдкрдХрд░рдгों рдХे рдк्рд░рдХाрд░ों рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं:

    • рдоाрдЙрд╕(Mouse)
    • рдЯрдЪрдкैрдб(Touchpad)
    • рдк्рд╡ाрдЗंрдЯिрдЧ рд╕्рдЯिрдХ(Pointing Stick)
    • рдЯрдЪ рд╕्рдХ्рд░ीрди(Touchscreen)
    • рдЯ्рд░ैрдХрдмॉрд▓(Trackball)

    рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рдЗрдирдкुрдЯ рдЙрдкрдХрд░рдгों рдХी рдЙрдЪ्рдЪ рдбिрдЧ्рд░ी(High-degree of freedom input devices)


    рдХुрдЫ рдбिрд╡ाрдЗрд╕ рдЗрдирдкुрдЯ рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рдХे рдХрдИ рдиिрд░ंрддрд░ рдбिрдЧ्рд░ी рдХी рдЕрдиुрдорддि рджेрддे рд╣ैं। рдЗрди्рд╣ें рдкॉрдЗंрдЯिंрдЧ рдбिрд╡ाрдЗрд╕ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдЖрдорддौрд░ рдкрд░ рдРрд╕े рддрд░ीрдХों рд╕े рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै рдЬो рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдоें рдХिрд╕ी рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдЗंрдЧिрдд рдХрд░рдиे рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рдирд╣ीं рд╣ोрддे рд╣ैं, рдЬैрд╕े рдХि 3D рдЕрдиुрдк्рд░рдпोрдЧों рдоें рдХैрдорд░ा рдХोрдг рдХा рдиिрдпंрдд्рд░рдг। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдЙрдкрдХрд░рдгों рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдЖрдорддौрд░ рдкрд░ рд╡рд░्рдЪुрдЕрд▓ рд░िрдпрд▓िрдЯी рд╕िрд╕्рдЯрдо (CAVE) рдоें рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рдЬрд╣ां рдЫрд╣ рдбिрдЧ्рд░ी рдХी рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рдХे рд▓िрдП рдЗрдирдкुрдЯ рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ोрддी рд╣ै।

    рд╕рдордЧ्рд░ рдЙрдкрдХрд░рдг(Composite devices)

    Input Devices in Hindi
    Input Devices in Hindi

    рд╕ंрд▓рдЧ्рди рдкрдЯ्рдЯा рдХे рд╕ाрде Wii рд░िрдоोрдЯ (Wii Remote with attached strap)

    рдЗрдирдкुрдЯ рдбिрд╡ाрдЗрд╕, рдЬैрд╕े рдмрдЯрди рдФрд░ рдЬॉрдпрд╕्рдЯिрдХ, рдХो рдПрдХ рдПрдХрд▓ рднौрддिрдХ рдЙрдкрдХрд░рдг рдкрд░ рдЬोрдб़ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдЬिрд╕े рд╕рдордЧ्рд░ рдЙрдкрдХрд░рдг рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕ोрдЪा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдХрдИ рдЧेрдоिंрдЧ рдбिрд╡ाрдЗрд╕ рдоें рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХे рдиिрдпंрдд्рд░рдХ рд╣ोрддे рд╣ैं। рддрдХрдиीрдХी рд░ूрдк рд╕े рдЪूрд╣े рдХंрдкोрдЬिрдЯ рдбिрд╡ाрдЗрд╕ рд╣ोрддे рд╣ैं, рдХ्рдпोंрдХि рд╡े рджोрдиों рдХो рдЯ्рд░ैрдХ рдХрд░рддे рд╣ैं рдФрд░ рдХ्рд▓िрдХ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдмрдЯрди рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддे рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди рдХंрдкोрдЬिрдЯ рдбिрд╡ाрдЗрд╕ рдХो рдЖрдорддौрд░ рдкрд░ рдЗрдирдкुрдЯ рдХे рджो рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рд░ूрдкों рдоें рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै।

    рдоिрд╢्рд░िрдд рдЙрдкрдХрд░рдгों рдХे рдк्рд░рдХाрд░ों рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं:

    • рдЬॉрдпрд╕्рдЯिрдХ рдиिрдпंрдд्рд░рдХ(Joystick controller)
    • рдЧेрдордкैрдб (рдпा рд╣рд░्рд╖рдкैрдб)(Gamepad (or joypad))
    • рдкैрдбрд▓ (рдЧेрдо рдХंрдЯ्рд░ोрд▓рд░)(Paddle (game controller))
    • рдЬोрдЧ рдбाрдпрд▓ / рд╢рдЯрд▓ (рдпा рдШुंрдбी)(Jog dial/shuttle (or knob))
    • Wii рд░िрдоोрдЯ(Wii Remote)

    рд╡ीрдбिрдпो рдЗрдирдкुрдЯ рдбिрд╡ाрдЗрд╕(Video input devices)

    Input Devices in Hindi
    Input Devices in Hindi

    Microsoft Kinect рд╕ेंрд╕рд░, рдоाрдирд╡ीрдп рдЧрддि рдХा рдиेрдд्рд░рд╣ीрди рдкрддा рд▓рдЧाрдХрд░ рдХाрдо рдХрд░рддा рд╣ै
    рд╡ीрдбिрдпो рдЗрдирдкुрдЯ рдбिрд╡ाрдЗрд╕ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдмाрд╣рд░ी рджुрдиिрдпा рдХे рдЪिрдд्рд░ों рдпा рд╡ीрдбिрдпो рдХो рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдоें рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЙрдкрдпोрдЧрдХрд░्рддा рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдЬाрдирдХाрд░ी рдХो рдХрдИ рд╕्рд╡рд░ूрдкों рдоें рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ीрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।

    рдПрдХ рд╡ीрдбिрдпो рдЗрдирдкुрдЯ рдбिрд╡ाрдЗрд╕ рдХे рдк्рд░рдХाрд░ों рдХे рдЙрджाрд╣рд░рдгों рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं:

    • рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдХैрдорд░ा(Digital camera)
    • рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдХैрдордХॉрд░्рдбрд░(Digital camcorder)
    • рдкोрд░्рдЯेрдмрд▓ рдоीрдбिрдпा рдк्рд▓ेрдпрд░(Portable media player)
    • рд╡ेрдмрдХैрдо(Webcam)
    • Microsoft Kinect Sensor
    • рдЫрд╡ि рд╕्рдХैрдирд░(Image scanner)
    • рдЕंрдЧुрд▓ी - рдЫाрдк рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг рдпंрдд्рд░(Fingerprint scanner)
    • рдмाрд░рдХोрдб рд░ीрдбрд░(Barcode reader)
    • 3 рдбी рд╕्рдХैрдирд░(3D scanner)
    • рд▓ेрдЬрд░ рд░ेंрдЬ рдлाрдЗंрдбрд░(Laser Range Finder)
    • рдЖँрдЦ рдЯрдХрдЯрдХी рд▓рдЧाрдиेрд╡ाрд▓ा(Eye gaze tracker)
    • рдкрд░िрдХрд▓िрдд рдЯोрдоोрдЧ्рд░ाрдлी(Computed tomography)
    • рдЪुрдо्рдмрдХीрдп рдЕрдиुрдиाрдж рдЗрдоेрдЬिंрдЧ(Magnetic resonance imaging)
    • рдкोрдЬीрдЯ्рд░ाрди рдПрдоिрд╢рди рдЯोрдоोрдЧ्рд░ाрдлी(Positron emission tomography)
    • рдоेрдбिрдХрд▓ рдЕрд▓्рдЯ्рд░ाрд╕ोрдиोрдЧ्рд░ाрдлी(Medical ultrasonography)

    рдСрдбिрдпो рдЗрдирдкुрдЯ рдбिрд╡ाрдЗрд╕(Audio input devices)

    Input Devices in Hindi
    Input Devices in Hindi

    рдз्рд╡рдиि рдХो рдкрдХрдб़рдиे рдХे рд▓िрдП рдСрдбिрдпो рдЗрдирдкुрдЯ рдЙрдкрдХрд░рдгों рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдХुрдЫ рдоाрдорд▓ों рдоें, рдЙрдд्рдкाрджिрдд рдз्рд╡рдиि рдХो рдкрдХрдб़рдиे рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдСрдбिрдпो рдЖрдЙрдЯрдкुрдЯ рдбिрд╡ाрдЗрд╕ рдХो рдЗрдирдкुрдЯ рдбिрд╡ाрдЗрд╕ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдСрдбिрдпो рдЗрдирдкुрдЯ рдбिрд╡ाрдЗрд╕ рдЙрдкрдпोрдЧрдХрд░्рддा рдХो рдк्рд░ोрд╕ेрд╕िंрдЧ, рд░िрдХॉрд░्рдбिंрдЧ, рдпा рдХрдоांрдб рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХो рдСрдбिрдпो рд╕िрдЧ्рдирд▓ рднेрдЬрдиे рдХी рдЕрдиुрдорддि рджेрддा рд╣ै। рдоाрдЗрдХ्рд░ोрдлोрди рдЬैрд╕े рдЙрдкрдХрд░рдг рдЙрдкрдпोрдЧрдХрд░्рддाрдУं рдХो рдз्рд╡рдиि рд╕ंрджेрд╢ рд░िрдХॉрд░्рдб рдХрд░рдиे рдпा рд╕ॉрдл़्рдЯрд╡ेрдпрд░ рдиेрд╡िрдЧेрдЯ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╕े рдмाрдд рдХрд░рдиे рдХी рдЕрдиुрдорддि рджेрддे рд╣ैं। рд░िрдХॉрд░्рдбिंрдЧ рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा, рдСрдбिрдпो рдЗрдирдкुрдЯ рдбिрд╡ाрдЗрд╕ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рднाрд╖рдг рдоाрди्рдпрддा рд╕ॉрдл्рдЯрд╡ेрдпрд░ рдХे рд╕ाрде рднी рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।

    рдСрдбिрдпो рдЗрдирдкुрдЯ рдЙрдкрдХрд░рдгों рдХे рдк्рд░рдХाрд░ों рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं:

    • рдоाрдЗрдХ्рд░ोрдлोрди(Microphones)
    • рдоिрдбी рдХीрдмोрд░्рдб рдпा рдЕрди्рдп рдбिрдЬिрдЯрд▓ рд╕ंрдЧीрдд рд╡ाрдж्рдпрдпंрдд्рд░(MIDI keyboard or other digital musical instruments)
    If you like The Information please Do not forget to subscribe and share it with your friends.

    Related Links





    Shortcut keys of The Computer in hindi

    October 11, 2019

    Shortcut Keys of The Computer in Hindi

    рд╢ॉрд░्рдЯрдХрдЯ рдХुंрдЬी рдПрдмीрд╕ी (Shortcut Keys ABCs)

    Hello Friends here we will learn about shortcut keys of the computer. If You want to learn more stay tuned with us.

    рд╢ॉрд░्рдЯрдХрдЯ рдХुंрдЬी рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╕ॉрдл्рдЯрд╡ेрдпрд░ рдоें рдХрдоांрдб рдХो рдиेрд╡िрдЧेрдЯ рдФрд░ рдиिрд╖्рдкाрджिрдд рдХрд░рдиे рдХा рдПрдХ рдЖрд╕ाрди рдФрд░ рддेрдЬ рддрд░ीрдХा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиे рдоें рдорджрдж рдХрд░рддी рд╣ै। рд╢ॉрд░्рдЯрдХрдЯ рдХुंрдЬी рдЖрдорддौрд░ рдкрд░ Alt рдХुंрдЬी (IBM рд╕ंрдЧрдд рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдкрд░), рдХрдоांрдб рдХुंрдЬी (Apple рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдкрд░), Ctrl рдХुंрдЬी рдпा рдХिрд╕ी рдЕрди्рдп рдХुंрдЬी рдХे рд╕ाрде рд╕ंрдпोрдЬрди рдоें Shift рдХुंрдЬी рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдХे рдПрдХ्рд╕ेрд╕ рдХी рдЬाрддी рд╣ै। рд╢ॉрд░्рдЯрдХрдЯ рдХो рд╕ूрдЪीрдмрдж्рдз рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдоाрдирдХ рд╕ंрд╢ोрдзрдХ рдХुंрдЬी, рдПрдХ рдк्рд▓рд╕ рдк्рд░рддीрдХ рдФрд░ рдПрдХ рдЕрди्рдп рдХुंрдЬी рд╕ूрдЪीрдмрдж्рдз рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ै। рджूрд╕рд░े рд╢рдм्рджों рдоें, "Ctrl + S" рдЖрдкрдХो Ctrl рдХुंрдЬी рджрдмाрдиे рдФрд░ рд░рдЦрдиे рдХे рд▓िрдП рдХрд╣ рд░рд╣ा рд╣ै, рдФрд░ рдлिрд░ S рдХुंрдЬी рднी рджрдмाрдПं।
    Shortcut keys of computer in hindi
    Shortcut keys of computer in hindi


    рд░ेрдЦांрдХिрдд рд╢ॉрд░्рдЯрдХрдЯ рдкрдд्рд░ों рдХे рд╕ाрде рдл़ाрдЗрд▓ рдоेрдиू(File Menu with Underlined Shortcut Letters)

    рдЖрдк рдЕрдкрдиे рдоेрдиू рдоें рд░ेрдЦांрдХिрдд рдкрдд्рд░ों рдХी рддрд▓ाрд╢ рдХрд░рдХे рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдоों рдоें рд╢ॉрд░्рдЯрдХрдЯ рдХुंрдЬी рднी рдкा рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЙрджाрд╣рд░рдг рдХे рд▓िрдП, рдл़ाрдЗрд▓ рдоेрдиू рдЫрд╡ि рдоें рдл़ाрдЗрд▓ рдоें "рдПрдл" рдкрд░ рдПрдХ рдЕंрдбрд░рд▓ाрдЗрди рд╣ै, рдЬिрд╕рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै рдХि рдЖрдк рдл़ाрдЗрд▓ рдоेрдиू рддрдХ рдкрд╣ुंрдЪрдиे рдХे рд▓िрдП Alt рдХुंрдЬी рдФрд░ рдлिрд░ "F" рдХुंрдЬी рджрдмा рд╕рдХрддे рд╣ैं।

    рдХुрдЫ рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдоों рдоें рдЙрдкрдпोрдЧрдХрд░्рддा рдХो рд░ेрдЦांрдХिрдд рд╡рд░्рдгों рдХो рджेрдЦрдиे рдХे рд▓िрдП Alt рдХो рджрдмाрдХрд░ рд░рдЦрдиा рдкрдб़рддा рд╣ै। рдКрдкрд░ рдХी рдЫрд╡ि рдоें, рдЖрдк рджेрдЦ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдХि рдХुрдЫ рд╕ाрдоाрди्рдп рд╕ुрд╡िрдзाрдПँ, рдЬैрд╕े рдХि Open (Ctrl + O) рдФрд░ Save (Ctrl + S), рдЙрдирдХे рдкाрд╕ рд╢ॉрд░्рдЯрдХрдЯ рдХुंрдЬिрдпाँ рд╣ैं। рдЬैрд╕े рд╣ी рдЖрдк рд╢ॉрд░्рдЯрдХрдЯ рдХीрдЬ़ рдХो рдпाрдж рдХрд░рдиे рд▓рдЧрддे рд╣ैं, рдЖрдк рджेрдЦेंрдЧे рдХि рдХрдИ рдПрдк्рд▓िрдХेрд╢рди рдЙрди्рд╣ें рд╕ाрдЭा рдХрд░рддे рд╣ैं।

    рдмुрдиिрдпाрджी рдкीрд╕ी рд╢ॉрд░्рдЯрдХрдЯ рдХुंрдЬी(Basic PC Shortcut Keys)

     рд╣рдоाрд░े рдкाрд╕ рдмुрдиिрдпाрджी рдкीрд╕ी рд╢ॉрд░्рдЯрдХрдЯ рдХुंрдЬी рдЕрдиुрднाрдЧ рдоें рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рд╕ाрдЭा рдХिрдП рдЧрдП рд▓ोрдЧों рдХी рдПрдХ рд╕ूрдЪी рд╣ै।

    рдиीрдЪे рдХुрдЫ рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХी рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рдмुрдиिрдпाрджी рд╢ॉрд░्рдЯрдХрдЯ рдХुंрдЬिрдпों рдХी рд╕ूрдЪी рд╣ै рдЬो рдЖрдИрдмीрдПрдо рд╕ंрдЧрдд рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдФрд░ рд╕ॉрдл्рдЯрд╡ेрдпрд░ рдХे рд╕ाрде рдХाрдо рдХрд░рддी рд╣ै। рдпрд╣ рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рдЕрдиुрд╢ंрд╕ा рдХी рдЬाрддी рд╣ै рдХि рд╕рднी рдЙрдкрдпोрдЧрдХрд░्рддा рдЗрди рд╢ॉрд░्рдЯрдХрдЯ рдХुंрдЬिрдпों рдХा рд╕ंрджрд░्рдн рд░рдЦें рдпा рдЙрди्рд╣ें рдпाрдж рд░рдЦрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░ें। рдРрд╕ा рдХрд░рдиे рд╕े рдиाрдЯрдХीрдп рд░ूрдк рд╕े рдЖрдкрдХी рдЙрдд्рдкाрджрдХрддा рдмрдв़ рдЬाрдПрдЧी।

    рдЯिрдк(Tip)

    рдпрд╣ां рд╕ूрдЪीрдмрдж्рдз рд╡िрд╢ेрд╖ рдЪрд░िрдд्рд░ рд╢ॉрд░्рдЯрдХрдЯ рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा, рдХुрдЫ рдиंрдмрд░ рдХुंрдЬी (F1 - F12 рдХुंрдЬिрдпों рдХे рдиीрдЪे) рдкрд░ рднी рд╕्рдеिрдд рд╣ैं। рдЖрдк рдЗрди рд╡िрд╢ेрд╖ рд╡рд░्рдгों рдХो Shift рдХुंрдЬी рдФрд░ рдЙрд╕ рдиंрдмрд░ рдХुंрдЬी рдХो рджрдмाрдХрд░ рджрд░्рдЬ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдЬिрд╕ рдкрд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рд╡рд░्рдг рд╕ूрдЪीрдмрдж्рдз рд╣ै।

    рд╢ॉрд░्рдЯрдХрдЯ рдХुंрдЬी рд╡िрд╡рд░рдг(Shortcut Keys Description)

    рд╡рд░्рддрдоाрди рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо(File Menu Options In The Current Program.) рдоें Alt + F рдл़ाрдЗрд▓ рдоेрдиू рд╡िрдХрд▓्рдк।
    рд╡рд░्рддрдоाрди рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо (Open Edit Options In The Current Program)рдоें Alt + E рдУрдкрди рдПрдбिрдЯ рд╡िрдХрд▓्рдк।
    рдЦुрд▓े рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдоों рдХे рдмीрдЪ (Switch Between Open Programs) Alt + Tab рд╕्рд╡िрдЪ।

    1. рдПрдл 1(F1)       -  рджेрдЦें рдорджрдж рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी (рдПрдл 1 рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рд▓рдЧрднрдЧ рд╣рд░ рд╡िंрдбोрдЬ рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо рдж्рд╡ाрд░ा рдорджрдж рдк्рд░рджрд░्рд╢िрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै)।
    2. F2                 - рдПрдХ рдЪрдпрдиिрдд рдл़ाрдЗрд▓ рдХा рдиाрдо рдмрджрд▓ें।
    3. F5                 -рд╡рд░्рддрдоाрди рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо рд╡िंрдбो рдХो рд░िрдл्рд░ेрд╢ рдХрд░ें।
    4. Ctrl + D       -рдЕрдзिрдХांрд╢ рдЗंрдЯрд░рдиेрдЯ рдм्рд░ाрдЙрдЬ़рд░ рдоें рд╡рд░्рддрдоाрди рдкृрд╖्рда рдХो рдмुрдХрдоाрд░्рдХ рдХрд░рддा рд╣ै।
    5. Ctrl + N       -рдХुрдЫ рд╕ॉрдл़्рдЯрд╡ेрдпрд░ рдоें рдПрдХ рдирдпा рдпा рд░िрдХ्рдд рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ рдмрдиाрдПँ, рдпा рдЕрдзिрдХांрд╢ рдЗंрдЯрд░рдиेрдЯ рдм्рд░ाрдЙрдЬ़рд░ рдоें рдПрдХ рдирдпा рдЯैрдм рдЦोрд▓ें।
    6. Ctrl + O      -рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕ॉрдл़्рдЯрд╡ेрдпрд░ рдоें рдПрдХ рдл़ाрдЗрд▓ рдЦोрд▓ें।
    7. Ctrl + A      -рд╕рднी рдкाрда рдХा рдЪрдпрди рдХрд░ें।
    8. Ctrl + B      -рдЪрдпрдиिрдд рдкाрда рдХो рдмोрд▓्рдб рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдмрджрд▓ें।
    9. Ctrl + I       - рдЪрдпрдиिрдд рдкाрда рдХो рдЗрдЯैрд▓िрдХ рдоें рдмрджрд▓рдиे рдХे рд▓िрдП।
    10. Ctrl + U      -рдЪрдпрдиिрдд рдкाрда рдХो рд░ेрдЦांрдХिрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдмрджрд▓ें।
    11. Ctrl + F       -рдУрдкрди рдХрд░ें рд╡рд░्рддрдоाрди рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ рдпा рд╡िंрдбो рдХे рд▓िрдП рд╡िंрдбो рдЦोрдЬें।
    12. Ctrl + S       -рд╡рд░्рддрдоाрди рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ рдл़ाрдЗрд▓ рд╕рд╣ेрдЬें।
    13. Ctrl + X       -рдХрдЯ рдЪрдпрдиिрдд рдЖрдЗрдЯрдо।
    14. Shift + Del   -рдХрдЯ рдЪрдпрдиिрдд рдЖрдЗрдЯрдо।
    15. Ctrl + C       -рдХॉрдкी рдЪрдпрдиिрдд рдЖрдЗрдЯрдо।
    16. Ctrl + Ins     -рдЪрдпрдиिрдд рдЖрдЗрдЯрдо рдХो рдХॉрдкी рдХрд░ें
    17. Ctrl + V       -рдЪिрдкрдХाрдиे (Paste)
    18. Shift + Ins   -рдкेрд╕्рдЯ(Paste)
    19. Ctrl + Y Redo -рдЕंрддिрдо рдХ्рд░िрдпा।
    20. Ctrl + Z         -рдЕंрддिрдо рдХ्рд░िрдпा।
    21. Ctrl + K         -рдЪрдпрдиिрдд рдкाрда рдХे рд▓िрдП рд╣ाрдЗрдкрд░рд▓िंрдХ рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рдХрд░ें।
    22. Ctrl + P           -рд╡рд░्рддрдоाрди рдкृрд╖्рда рдпा рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ рдХो рдк्рд░िंрдЯ рдХрд░ें।
    23. Home              -рд╣ोрдо рд╡рд░्рддрдоाрди рд▓ाрдЗрди рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдоें рдЬाрддा рд╣ै।
    24. Ctrl + Home    -рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдоें рдЬाрддा рд╣ै।
    25. End                 -рд╡рд░्рддрдоाрди рд▓ाрдЗрди рдХे рдЕंрдд рддрдХ рдЬाрддा рд╣ै।
    26. Ctrl + End      - рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ рдХे рдЕंрдд рдоें рдЬाрддा рд╣ै।
    27. Shift+Home   -рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕्рдеिрддि рд╕े рдкंрдХ्рддि рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рддрдХ рд╣ोрдо + рд╣ाрдЗрд▓ाрдЗрдЯ рдХрд░ें।
    28. Shift+End      -рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕्рдеिрддि рд╕े рдкंрдХ्рддि рдХे рдЕंрдд рддрдХ Shift + End рд╣ाрдЗрд▓ाрдЗрдЯ्рд╕।
    29. Ctrl + Left arrow -рдПрдХ рд╕рдордп рдоें рдПрдХ рд╢рдм्рдж рдХो рдмाрдИं рдУрд░ рд▓े рдЬाрддा рд╣ै।
    30. Ctrl + Right arrow-рджाрдПँ рддीрд░ рдПрдХ рдмाрд░ рдоें рдПрдХ рд╢рдм्рдж рдХो рджाрдИं рдУрд░ рд▓े рдЬाрддा рд╣ै।
    31. Ctrl + Esc         -рдк्рд░ाрд░ंрдн рдоेрдиू рдЦोрд▓рддा рд╣ै।
    32. Ctrl + Shift + Esc Windows рдЯाрд╕्рдХ рдоैрдиेрдЬрд░ рдХो рдЦोрд▓рддा рд╣ै।
    33. Alt + F4          -рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рд╕рдХ्рд░िрдп рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо рдмंрдж рдХрд░ें।
    34. Alt + Enter     -рдЪрдпрдиिрдд рдЖрдЗрдЯрдо (рдл़ाрдЗрд▓, рдл़ोрд▓्рдбрд░, рд╢ॉрд░्рдЯрдХрдЯ, рдЖрджि) рдХे рд▓िрдП рдЧुрдг рдЦोрд▓ें।
    If you like The Information please Do not forget to subscribe and share it with your friends.


    Related Links


    Computer Virus and Its Types in hindi

    October 11, 2019

    Computer Virus and its types in hindi

    рдПрдХ рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╡ाрдпрд░рд╕ рдПрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо рд╣ै, рдЬिрд╕े рдиिрд╖्рдкाрджिрдд рдХрд░рддे рд╕рдордп, рдЕрди्рдп рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдоों рдХो рд╕ंрд╢ोрдзिрдд рдХрд░рдХे рдФрд░ рдЕрдкрдиे рд╕्рд╡рдпं рдХे рдХोрдб рдХो рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рдХрд░рдХे рдЦुрдж рдХो рджोрд╣рд░ाрддा рд╣ै। [рез] рдЬрдм рдпрд╣ рдк्рд░рддिрдХृрддि рд╕рдлрд▓ рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै, рддो рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдХो рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╡ाрдпрд░рд╕ рд╕े "рд╕ंрдХ्рд░рдоिрдд" рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। [реи] [рей]

    Computer viruses and other malware are designed to spread. They jump from computer to computer, using network connections to infiltrate a computer's files and install software that steals your money and personal information. To many, the spread of computer viruses seems like a mystery.

    Computer Virus and its types in hindi
    Computer Virus in hindi

    рд╡ाрдпрд░рд╕ рд▓ेрдЦрдХ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЗंрдЬीрдиिрдпрд░िंрдЧ рдзोрдЦे рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ैं рдФрд░ рд╢ुрд░ू рдоें рд╕िрд╕्рдЯрдо рдХो рд╕ंрдХ्рд░рдоिрдд рдХрд░рдиे рдФрд░ рд╡ाрдпрд░рд╕ рдлैрд▓ाрдиे рдХे рд▓िрдП рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдХрдордЬोрд░िрдпों рдХा рд╡िрд╕्рддृрдд рдЬ्рдЮाрди рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ैं। Microsoft Windows, [4] [5] [рем] [рек] рдХो рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╡ाрдпрд░рд╕ рд▓рдХ्рд╖्рдп рдк्рд░рдгाрд▓ी рдХो рдирдП рд╣ोрд╕्рдЯ्рд╕ рдХो рд╕ंрдХ्рд░рдоिрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХрдИ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рддंрдд्рд░ों рдХो рдиिрдпोрдЬिрдд рдХрд░рддे рд╣ैं, [hosts] рдФрд░ рдЕрдХ्рд╕рд░ рдПंрдЯीрд╡ाрдпрд░рд╕ рд╕ॉрдл़्рдЯрд╡ेрдпрд░ рд╕े рдмрдЪрдиे рдХे рд▓िрдП рдЬрдЯिрд▓ рд╡िрд░ोрдзी рдкрд╣рдЪाрди / рдЪुрдкрдХे рд░рдгрдиीрддिрдпों рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ैं। [target] ] [9] [10] [11] рд╡ाрдпрд░рд╕ рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрдж्рджेрд╢्рдпों рдоें рд▓ाрдн рдХी рдоांрдЧ рдХрд░рдиा рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै (рдЬैрд╕े, рд░ैंрд╕рдорд╡ेрдпрд░ рдХे рд╕ाрде), рдПрдХ рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рд╕ंрджेрд╢ рднेрдЬрдиे рдХी рдЗрдЪ्рдЫा, рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдордиोрд░ंрдЬрди, рдпрд╣ рдк्рд░рджрд░्рд╢िрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХि рдПрдХ рднेрдж्рдпрддा рд╕ॉрдл्рдЯрд╡ेрдпрд░ рдоें рдоौрдЬूрдж рд╣ै, рддोрдб़рдлोрдб़ рдФрд░ рд╕ेрд╡ा рд╕े рд╡ंрдЪिрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП, рдпा рдмрд╕ рдЗрд╕рд▓िрдП рдХि рд╡े рд╕ाрдЗрдмрд░ рд╕्рдкेрд╕ рдоुрдж्рджों рдХा рдкрддा рд▓рдЧाрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं , рдХृрдд्рд░िрдо рдЬीрд╡рди рдФрд░ рд╡िрдХाрд╕рд╡ाрджी рдПрд▓्рдЧोрд░िрджрдо [12]

    рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╡ाрдпрд░рд╕ рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡рд░्рд╖ рдЕрд░рдмों рдбॉрд▓рд░ рдХे рдЖрд░्рдеिрдХ рдиुрдХрд╕ाрди рдХा рдХाрд░рдг рдмрдирддे рд╣ैं, [13] рд╕िрд╕्рдЯрдо рдХी рд╡िрдлрд▓рддा рдХे рдХाрд░рдг, рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╕ंрд╕ाрдзрдиों рдХो рдмрд░्рдмाрдж рдХрд░рдиा, рдбेрдЯा рдХो рджूрд╖िрдд рдХрд░рдиा, рд░рдЦрд░рдЦाрд╡ рдХी рд▓ाрдЧрдд рдоें рд╡ृрдж्рдзि, рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдЬाрдирдХाрд░ी рдЪोрд░ी рдХрд░рдиा рдЖрджि рдХे рдЬрд╡ाрдм рдоें, рдоुрдХ्рдд, рдУрдкрди-рд╕ोрд░्рд╕ рдПंрдЯीрд╡ाрдпрд░рд╕ рдЙрдкрдХрд░рдг। рд╡िрдХрд╕िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै, рдФрд░ рдПंрдЯीрд╡ाрдпрд░рд╕ рд╕ॉрдл़्рдЯрд╡ेрдпрд░ рдХा рдПрдХ рдЙрдж्рдпोрдЧ рд╡िрднिрди्рди рдСрдкрд░ेрдЯिंрдЧ рд╕िрд╕्рдЯрдо рдХे рдЙрдкрдпोрдЧрдХрд░्рддाрдУं рдХो рд╡ाрдпрд░рд╕ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдХो рдмेрдЪрдиे рдпा рдмेрдЪрдиे рдХे рд▓िрдП рд╕्рд╡рддंрдд्рд░ рд░ूрдк рд╕े рддैрдпाрд░ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। 2005 рддрдХ, рд╣ाрд▓ांрдХि рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдХोрдИ рднी рдоौрдЬूрджा рдПंрдЯीрд╡ाрдпрд░рд╕ рд╕ॉрдл़्рдЯрд╡ेрдпрд░ рд╕рднी рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╡ाрдпрд░рд╕ (рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдирдП рд╡ाрд▓े) рдХो рдЙрдЬाрдЧрд░ рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рдирд╣ीं рдеा, рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рд╢ोрдзрдХрд░्рддा рд╕рдХ्рд░िрдп рд░ूрдк рд╕े рдЙрднрд░рддे рд╡ाрдпрд░рд╕ рдХा рдЕрдзिрдХ рдк्рд░рднाрд╡ी рдвंрдЧ рд╕े рдкрддा рд▓рдЧाрдиे рдХे рд▓िрдП рдПंрдЯीрд╡ाрдпрд░рд╕ рд╕рдоाрдзाрди рдХो рд╕рдХ्рд╖рдо рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдирдП рддрд░ीрдХे рдЦोрдЬ рд░рд╣े рд╣ैं, рдЗрд╕рд╕े рдкрд╣рд▓े рдХि рд╡े рд╡्рдпाрдкрдХ рд░ूрдк рд╕े рдмрди рдЧрдП рд╣ैं। рд╡िрддрд░िрдд। [15]
    Computer Virus and its types in hindi
    Computer Virus and its types in hindi


    "рд╡ाрдпрд░рд╕" рд╢рдм्рдж рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдЕрди्рдп рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдоैрд▓рд╡ेрдпрд░ рдХो рд╕ंрджрд░्рднिрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╕े рднी рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। "рдоैрд▓рд╡ेрдпрд░" рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╡ाрдпрд░рд╕ рдХो рджुрд░्рднाрд╡рдиाрдкूрд░्рдг рд╕ॉрдл़्рдЯрд╡ेрдпрд░ рдХे рдХрдИ рдЕрди्рдп рд░ूрдкों, рдЬैрд╕े рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ "рд╡рд░्рдо्рд╕", рд░ैंрд╕рдорд╡ेрдпрд░, рд╕्рдкाрдИрд╡ेрдпрд░, рдПрдбрд╡ेрдпрд░, рдЯ्рд░ोрдЬрди рд╣ॉрд░्рд╕, рдХीрдЧрд▓рд░्рд╕, рд░ूрдЯрдХिрдЯ, рдмूрдЯрдХिрдЯ्рд╕, рджुрд░्рднाрд╡рдиाрдкूрд░्рдг рд╣ेрд▓्рдкрд░ рдСрдм्рдЬेрдХ्рдЯ (BHOs) рдФрд░ рдЕрди्рдп рджुрд░्рднाрд╡рдиाрдкूрд░्рдг рд╕ॉрдл़्рдЯрд╡ेрдпрд░ рдХे рд╕ाрде рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рд╕рдХ्рд░िрдп рдоैрд▓рд╡ेрдпрд░ рдХे рдЕрдзिрдХांрд╢ рдЦрддрд░े рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╡ाрдпрд░рд╕ рдХे рдмрдЬाрдп рдЯ्рд░ोрдЬрди рд╣ॉрд░्рд╕ рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо рдпा рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╡рд░्рдо्рд╕ рд╣ैं। 1985 рдоें рдл्рд░ेрдб рдХोрд╣ेрди рдж्рд╡ाрд░ा рдЧрдв़ा рдЧрдпा рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╡ाрдпрд░рд╕ рд╢рдм्рдж рдПрдХ рдоिрде्рдпा рдиाрдо рд╣ै। [16] рд╡ाрдпрд░рд╕ рдЕрдХ्рд╕рд░ рд╕ंрдХ्рд░рдоिрдд рд╣ोрд╕्рдЯ рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ों рдкрд░ рдХुрдЫ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╣ाрдиिрдХाрд░рдХ рдЧрддिрд╡िрдзि рдХрд░рддे рд╣ैं, рдЬैрд╕े рдХि рд╣ाрд░्рдб рдбिрд╕्рдХ рд╕्рдкेрд╕ рдпा рд╕ेंрдЯ्рд░рд▓ рдк्рд░ोрд╕ेрд╕िंрдЧ рдпूрдиिрдЯ (рд╕ीрдкीрдпू) рд╕рдордп рдХा рдЕрдзिрдЧ्рд░рд╣рдг, рдиिрдЬी рдЬाрдирдХाрд░ी рддрдХ рдкрд╣ुंрдЪ рдФрд░ рдЪोрд░ी рдХрд░рдиा (рдЬैрд╕े, рдХ्рд░ेрдбिрдЯ рдХाрд░्рдб рдиंрдмрд░, рдбेрдмिрдЯ рдХाрд░्рдб рдиंрдмрд░, рдлोрди рдиंрдмрд░, рдиाрдо, рдЖрджि) рдИрдоेрд▓ рдкрддे, рдкाрд╕рд╡рд░्рдб, рдмैंрдХ рд╕ूрдЪрдиा, рдШрд░ рдХे рдкрддे, рдЖрджि), рдбेрдЯा рдХो рдн्рд░рд╖्рдЯ рдХрд░рдиा, рдЙрдкрдпोрдЧрдХрд░्рддा рдХी рд╕्рдХ्рд░ीрди рдкрд░ рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ, рд╡िрдиोрджी рдпा рдзрдордХी рднрд░े рд╕ंрджेрд╢ рдк्рд░рджрд░्рд╢िрдд рдХрд░рдиा, рдЙрдирдХे рдИ-рдоेрд▓ рд╕ंрдкрд░्рдХों рдХो рд╕्рдкैрдо рдХрд░рдиा, рдЙрдирдХे рдХीрд╕्рдЯ्рд░ोрдХ्рд╕ рд▓ॉрдЧ рдХрд░рдиा рдпा рдпрд╣ां рддрдХ ​​рдХि рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХो рдмेрдХाрд░ рдХрд░рдиा। рд╣ाрд▓ांрдХि, рд╕рднी рд╡ाрдпрд░рд╕ рдПрдХ рд╡िрдиाрд╢рдХाрд░ी "рдкेрд▓ोрдб" рдирд╣ीं рд▓े рдЬाрддे рд╣ैं рдФрд░ рдЦुрдж рдХो рдЫिрдкाрдиे рдХी рдХोрд╢िрд╢ рдХрд░рддे рд╣ैं - рд╡ाрдпрд░рд╕ рдХी рдкрд░िрднाрд╖िрдд рд╡िрд╢ेрд╖рддा рдпрд╣ рд╣ै рдХि рд╡े рд╕्рд╡рдпं-рджोрд╣рд░ाрдП рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо рд╣ैं рдЬो рдЙрдкрдпोрдЧрдХрд░्рддा рдХी рд╕рд╣рдорддि рдХे рдмिрдиा рдЕрди्рдп рд╕ॉрдл़्рдЯрд╡ेрдпрд░ рдХो рд╕ंрд╢ोрдзिрдд рдХрд░рддे рд╣ैं।

    рдЬрдм рд╣рдо рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдХे рдмाрд░े рдоें рдмाрдд рдХрд░рддे рд╣ैं, рддो рд╡ाрдпрд░рд╕ рдк्рд░рдоुрдЦ рдЦрддрд░ा рд╣ोрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдПрдХ рдПрдХрд▓ рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо рдпा рдкूрд░े рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╕िрд╕्рдЯрдо рдХो рдирд╖्рдЯ рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдмрд╣ुрдд рдкрд╣рд▓े рд╡ाрдпрд░рд╕ рдХो 1970 рдХे рджрд╢рдХ рдоें рдмрдиाрдпा рдЧрдпा рдеा рдФрд░ ARPANET рдкрд░ рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХो рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХ्рд░ीрдкрд░ рд╡ाрдпрд░рд╕ рдХрд╣ा рдЬाрддा рдеा। 1981 рдоें, рдкрд╣рд▓ा рд╣ैрдХрд░ рдиिрд░्рдоिрдд рд╡ाрдпрд░рд╕ рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдоें рдЖрдпा рдФрд░ рдПрдк्рдкрд▓ рдл्рд▓ॉрдкी рдб्рд░ाрдЗрд╡ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдлैрд▓ рдЧрдпा।

    рд╕ूрдЪрдиा-рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХी рд╕ंрд╡рд░्рдзрди рдПрдЬेंрд╕ी рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, 2004 рдоें рд╡ाрдпрд░рд╕ рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा 52,151 рд╣ो рдЧрдИ। рд╣ाрд▓ांрдХि, рдХुрдЫ рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдоों рдХे рдХाрд░рдг рдЬो рд╡ाрдпрд░рд╕ рдХो рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕े рдЦрдд्рдо рдХрд░ рджेрддे рд╣ैं, рдЙрдирдХी рд╕ंрдЦ्рдпा 2010 рдоें рдШрдЯрдХрд░ рд▓рдЧрднрдЧ 14,000 рд╣ो рдЧрдИ।
    Computer Virus and its types in hindi
    Computer Virus and its types in hindi


    рдЖрдкрдХे рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдХो рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдЦрддрд░ों рдХा 57% рд╡ाрдпрд░рд╕ рд╣ै। рдЕрди्рдп рдЦрддрд░ों рдоें рдЯ्рд░ोрдЬрди, рдПрдбрд╡ेрдпрд░, рд╡рд░्рдо्рд╕ рдФрд░ рдоैрд▓рд╡ेрдпрд░ рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं। рдЕрдм, рдкीрд╕ी рдк्рд░рджрд░्рд╢рди рдХो рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╡ाрдпрд░рд╕ рдЕрднी рднी рд╡्рдпाрдкрдХ рд╣ैं। рд╡ाрдпрд░рд╕ рднी рдЖрдкрдХे рд╕िрд╕्рдЯрдо рдоें рдЕрдирдзिрдХृрдд рдкрд╣ुंрдЪ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдФрд░ рдиिрдЬी рдЬाрдирдХाрд░ी рдЪोрд░ी рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╣ैрдХрд░्рд╕ рдХे рдЙрдкрдХрд░рдг рд╣ैं। рдпрд╣ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै рдХि рдЖрдк рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╡ाрдпрд░рд╕ рд╕े рдЕрд╡рдЧрдд рд╣ों рдЬो рдЖрдкрдХे рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХो рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं।

    рдиिрд╡ाрд╕ी рд╡ाрдпрд░рд╕(Resident Virus)

    рд░ेрдЬिрдбेंрдЯ рд╡ाрдпрд░рд╕ рдЖрдкрдХी рд░ैрдо рдоेрдоोрд░ी рдоें рд░рд╣рддे рд╣ैं। рдпрд╣ рд╕ाрдоाрди्рдп рд╕िрд╕्рдЯрдо рдСрдкрд░ेрд╢рди рдоें рд╣рд╕्рддрдХ्рд╖ेрдк рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै рдЬो рдл़ाрдЗрд▓ों рдФрд░ рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдоों рдХे рдн्рд░рд╖्рдЯाрдЪाрд░ рдХो рдЬрди्рдо рджे рд╕рдХрддा рд╣ै। рдиिрд╡ाрд╕ी рд╡ाрдпрд░рд╕ рдХे рд╕рдмрд╕े рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рдЙрджाрд╣рд░рдг CMJ, Meve, MrKlunky, рдФрд░ Randex рд╣ैं।

    рдорд▓्рдЯीрдкाрд░्рдЯी рд╡ाрдпрд░рд╕(Multipartite Virus)

    рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рд╡ाрдпрд░рд╕ рдЖрдкрдХे рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╕िрд╕्рдЯрдо рдоें рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рдлैрд▓ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдмрд╣ुрдд рд╣ी рд╕ंрдХ्рд░ाрдордХ рд╣ै, рдЖрдкрдХे рдСрдкрд░ेрдЯिंрдЧ рд╕िрд╕्рдЯрдо рдоें, рдл़ोрд▓्рдбрд░ рдоें рдФрд░ рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдкрд░ рдЕрди्рдп рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдоों рдоें рдЕрдирдзिрдХृрдд рдХ्рд░िрдпाрдПं рдХрд░рддा рд╣ै। рдЙрдирдХे рдкाрд╕ рдиिрд╖्рдкाрджрди рдпोрдЧ्рдп рдл़ाрдЗрд▓ों рдФрд░ рдмूрдЯ рд╕ेрдХ्рдЯрд░ рджोрдиों рдХो рд╕ंрдХ्рд░рдоिрдд рдХрд░рдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рд╣ै।

    рдбाрдпрд░ेрдХ्рдЯ рдПрдХ्рд╢рди рд╡ाрдпрд░рд╕(Direct Action Virus)

    рдбाрдпрд░ेрдХ्рдЯ рдПрдХ्рд╢рди рд╡ाрдпрд░рд╕ рдХुрдЫ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдлाрдЗрд▓ों рдкрд░ рд╣рдорд▓ा рдХрд░рддे рд╣ैं, рдЖрдо рддौрд░ рдкрд░ .exe рдФрд░ .com рдлाрдЗрд▓ें। рдЗрд╕ рд╡ाрдпрд░рд╕ рдХा рдоुрдЦ्рдп рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдл़ोрд▓्рдбрд░्рд╕ рдоें рдл़ाрдЗрд▓ों рдХो рджोрд╣рд░ाрдиे рдФрд░ рд╕ंрдХ्рд░рдоिрдд рдХрд░рдиा рд╣ै। рд╣рд▓्рдХे рдиोрдЯ рдкрд░, рд╡े рдЖрдо рддौрд░ рдкрд░ рдл़ाрдЗрд▓ों рдХो рдирд╖्рдЯ рдирд╣ीं рдХрд░рддे рд╣ैं рдпा рдкीрд╕ी рдХे рдк्рд░рджрд░्рд╢рди рдФрд░ рдЧрддि рдХो рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЗрд╕े рдПंрдЯीрд╡ाрдпрд░рд╕ рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо рдж्рд╡ाрд░ा рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рд╣рдЯाрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।

    рдм्рд░ाрдЙрдЬ़рд░ рдЕрдкрд╣рд░рдгрдХрд░्рддा(Browser Hijacker)

    рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рд╡ाрдпрд░рд╕ рдЖрдкрдХे рд╡ेрдм рдм्рд░ाрдЙрдЬ़рд░ рдХो рд╕ंрдХ्рд░рдоिрдд рдХрд░рддा рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдпрд╣ рдЖрдкрдХो рд╡िрднिрди्рди рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯों рддрдХ рдкрд╣ुंрдЪाрдПрдЧा। рдЖрдорддौрд░ рдкрд░, рдпрджि рдЖрдк рдЗंрдЯрд░рдиेрдЯ рдПрдб्рд░ेрд╕ рдмाрд░ рдоें рдПрдХ рдбोрдоेрди рдиाрдо рдХी рдХुंрдЬी рджेрддे рд╣ैं, рддो рдм्рд░ाрдЙрдЬ़рд░ рд╣ाрдИрдЬैрдХрд░ рдХрдИ рдлрд░्рдЬी рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯें рдЦोрд▓ेрдЧा рдЬो рдЖрдкрдХे рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХो рдиुрдХрд╕ाрди рдкрд╣ुंрдЪा рд╕рдХрддी рд╣ैं। рджूрд╕рд░ी рдУрд░, рдЕрдзिрдХांрд╢ рд╡िрд╢्рд╡рд╕рдиीрдп рдм्рд░ाрдЙрдЬ़рд░ों рдХे рдкाрд╕ рдЙрди्рд╣ें рдЕрд╡рд░ुрдж्рдз рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЕंрддрд░्рдиिрд╣िрдд рд╕ुрд╡िрдзाрдПँ рд╣ैं।

    рд╡ाрдпрд░рд╕ рдХो рдЕрдзिрд▓ेрдЦिрдд рдХрд░ें(Overwrite Virus)

    рдиाрдо рд╕े рд╣ी, рдпрд╣ рд╡ाрдпрд░рд╕ рдоूрд▓ рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдХो рдЦोрддे рд╣ुрдП рдХिрд╕ी рдл़ाрдЗрд▓ рдХी рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдХो рдЕрдзिрд▓ेрдЦिрдд рдХрд░ рджेрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдл़ोрд▓्рдбрд░ों, рдлाрдЗрд▓ों рдФрд░ рдпрд╣ां рддрдХ ​​рдХि рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдоों рдХो рд╕ंрдХ्рд░рдоिрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдЗрд╕ рд╡ाрдпрд░рд╕ рдХो рд╣рдЯाрдиे рдХे рд▓िрдП, рдЖрдкрдХो рдЕрдкрдиी рдл़ाрдЗрд▓ рд╕े рдЫुрдЯрдХाрд░ा рдкाрдиा рд╣ोрдЧा। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░, рдЕрдкрдиे рдбेрдЯा рдХा рдмैрдХрдЕрдк рд▓ेрдиा рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै।

    рд╡ेрдм рд╕्рдХ्рд░िрдк्рдЯिंрдЧ рд╡ाрдпрд░рд╕(Web Scripting Virus)

    рдпрд╣ рд╡ाрдпрд░рд╕ рдПрдХ рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯ рдХे рдХुрдЫ рд▓िंрдХ, рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди, рдЫрд╡ि рдк्рд▓ेрд╕рдоेंрдЯ, рд╡ीрдбिрдпो рдФрд░ рд▓ेрдЖрдЙрдЯ рдоें рд░рд╣рддा рд╣ै। рдпे рджुрд░्рднाрд╡рдиाрдкूрд░्рдг рдХोрдб рд▓े рд╕рдХрддे рд╣ैं рдЬिрд╕рдоें рдЬрдм рдЖрдк рдХ्рд▓िрдХ рдХрд░рддे рд╣ैं, рддो рд╡ाрдпрд░рд╕ рд╕्рд╡рдЪाрд▓िрдд рд░ूрдк рд╕े рдбाрдЙрдирд▓ोрдб рд╣ो рдЬाрдПंрдЧे рдпा рдЖрдкрдХो рджुрд░्рднाрд╡рдиाрдкूрд░्рдг рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯों рдкрд░ рдиिрд░्рджेрд╢िрдд рдХрд░ेंрдЧे।

    рдмूрдЯ рд╕ेрдХ्рдЯрд░ рд╡ाрдпрд░рд╕(Boot Sector Virus)

    рдмूрдЯ рд╕ेрдХ्рдЯрд░ рд╡ाрдпрд░рд╕ рдл्рд▓ॉрдкी рдбिрд╕्рдХ рдХो рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рд╡े рддрдм рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдоें рдЖрдП рдЬрдм рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХो рдмूрдЯ рдХрд░рдиे рдоें рдл्рд▓ॉрдкी рдбिрд╕्рдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै। рдпрдж्рдпрдкि рд╡े рдЖрдЬ рдмрд╣ुрдд рдЖрдо рдирд╣ीं рд╣ैं, рдлिрд░ рднी рдпрд╣ рдЕрди्рдп рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдЗрдХाрдЗрдпों, рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдкुрд░ाрдиे рд▓ोрдЧों рдХा рдХाрд░рдг рдмрди рд░рд╣ा рд╣ै। рдХुрдЫ рдЙрджाрд╣рд░рдгों рдоें рдкॉрд▓ीрдмूрдЯ.рдмी рдФрд░ рдПंрдЯीрдПрдХ्рд╕рдИ рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं।
    рдоैрдХ्рд░ो рд╡ाрдпрд░рд╕
    рдоैрдХ्рд░ो рд╡ाрдпрд░рд╕ рдЙрди рдЕрдиुрдк्рд░рдпोрдЧों рдФрд░ рд╕ॉрдл़्рдЯрд╡ेрдпрд░ рдХो рд▓рдХ्рд╖िрдд рдХрд░рддे рд╣ैं рдЬिрдирдоें рдоैрдХ्рд░ोрдЬ़ рд╣ोрддे рд╣ैं। рдпे рд╡ाрдпрд░рд╕ рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо рдпा рд╕ॉрдл़्рдЯрд╡ेрдпрд░ рдХे рдк्рд░рджрд░्рд╢рди рдХो рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдСрдкрд░ेрд╢рдиों рдХी рд╢्рд░ृंрдЦрд▓ा рдХो рдЕंрдЬाрдо рджे рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдоैрдХ्рд░ो рд╡ाрдпрд░рд╕ рдХे рдХुрдЫ рдЙрджाрд╣рд░рдг рд╣ैं O97M / Y2K, рдмैрдмрд▓ाрд╕, рдоेрд▓िрд╕ा। рдФрд░ рд░िрд▓ैрдХ्рд╕।

    рдоैрдХ्рд░ो рд╡ाрдпрд░рд╕(Macro Virus)

    рдоैрдХ्рд░ो рд╡ाрдпрд░рд╕ рдЙрди рдЕрдиुрдк्рд░рдпोрдЧों рдФрд░ рд╕ॉрдл़्рдЯрд╡ेрдпрд░ рдХो рд▓рдХ्рд╖िрдд рдХрд░рддे рд╣ैं рдЬिрдирдоें рдоैрдХ्рд░ोрдЬ़ рд╣ोрддे рд╣ैं। рдпे рд╡ाрдпрд░рд╕ рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо рдпा рд╕ॉрдл़्рдЯрд╡ेрдпрд░ рдХे рдк्рд░рджрд░्рд╢рди рдХो рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдСрдкрд░ेрд╢рдиों рдХी рд╢्рд░ृंрдЦрд▓ा рдХो рдЕंрдЬाрдо рджे рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдоैрдХ्рд░ो рд╡ाрдпрд░рд╕ рдХे рдХुрдЫ рдЙрджाрд╣рд░рдг рд╣ैं O97M / Y2K, рдмैрдмрд▓ाрд╕, рдоेрд▓िрд╕ा। рдФрд░ рд░िрд▓ैрдХ्рд╕।


    рдиिрд░्рджेрд╢िрдХा рд╡ाрдпрд░рд╕(Directory Virus)

    рдиिрд░्рджेрд╢िрдХा рд╡ाрдпрд░рд╕ рдл़ाрдЗрд▓ рдкрде рдмрджрд▓рддे рд╣ैं। рдЬрдм рдЖрдк рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо рдФрд░ рд╕ॉрдл़्рдЯрд╡ेрдпрд░ рдЪрд▓ाрддे рд╣ैं рдЬो рдиिрд░्рджेрд╢िрдХा рд╡ाрдпрд░рд╕ рд╕े рд╕ंрдХ्рд░рдоिрдд рд╣ोрддे рд╣ैं, рддो рд╡ाрдпрд░рд╕ рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо рдкृрд╖्рдарднूрдоि рдоें рднी рдЪрд▓рддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा, рдиिрд░्рджेрд╢िрдХा рд╡ाрдпрд░рд╕ рд╕े рд╕ंрдХ्рд░рдоिрдд рд╣ोрдиे рдкрд░ рдоूрд▓ рдРрдк рдпा рд╕ॉрдл़्рдЯрд╡ेрдпрд░ рдХा рдкрддा рд▓рдЧाрдиा рдЖрдкрдХे рд▓िрдП рдоुрд╢्рдХिрд▓ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै।

    рдмрд╣ुрд░ूрдкी рд╡िрд╖ाрдгु(Polymorphic Virus)

    рдкॉрд▓ीрдоॉрд░्рдлिрдХ рд╡ाрдпрд░рд╕ рдПрдХ рд╕िрд╕्рдЯрдо рдХो рд╕ंрдХ्рд░рдоिрдд рдХрд░рдиे рдкрд░ рд╣рд░ рдмाрд░ рдПрди्рдХोрдбिंрдЧ рдпा рдПрди्рдХ्рд░िрдк्рд╢рди рдХी рдПрдХ рд╡िрд╢ेрд╖ рд╡िрдзि рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЗрд╕рдХे рд╕ाрде, рдПंрдЯीрд╡ाрдпрд░рд╕ рд╕ॉрдл़्рдЯрд╡ेрдпрд░ рдХो рдлिрд░ рдЦोрдЬ рдЦोрдЬों рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдХे рдЗрд╕े рдвूंрдврдиा рдХрдаिрди рд▓рдЧрддा рд╣ै। рд╡े рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рдирдХрд▓ рдХрд░рдиे рдоें рднी рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ैं। рдкॉрд▓िрдоॉрд░्рдлिрдХ рд╡ाрдпрд░рд╕ рдоें рд╢ैрддाрди рдмрдЧ, рдПрд▓्рдХेрд░्рди, рддुрдЖрд░ेрдЧ рдФрд░ рдоाрд░рдмрд░्рдЧ рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं।

    рдл़ाрдЗрд▓ рд╕ंрдХ्рд░ाрдордХ рд╡ाрдпрд░рд╕(File Infector Virus)

    рдпрд╣ рд╡ाрдпрд░рд╕ рдиिрд╖्рдкाрджрди рдпोрдЧ्рдп рдл़ाрдЗрд▓ों рдпा рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдоों рдХो рднी рд╕ंрдХ्рд░рдоिрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдЬрдм рдЖрдк рдпे рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо рдЪрд▓ाрддे рд╣ैं, рддो рдл़ाрдЗрд▓ рдЗंрдл़ेрдХ्рдЯрд░ рд╡ाрдпрд░рд╕ рднी рд╕рдХ्рд░िрдп рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рдЬो рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо рдХो рдзीрдоा рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै рдФрд░ рдЕрди्рдп рд╣ाрдиिрдХाрд░рдХ рдк्рд░рднाрд╡ рдкैрджा рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдоौрдЬूрджा рд╡ाрдпрд░рд╕ рдХा рдПрдХ рдмрдб़ा рдм्рд▓ॉрдХ рдЗрд╕ рд╢्рд░ेрдгी рдХा рд╣ै।

    рдПрди्рдХ्рд░िрдк्рдЯ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╡ाрдпрд░рд╕(Encrypted Virus)

    рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╡ाрдпрд░рд╕ рдПрди्рдХ्рд░िрдк्рдЯेрдб рджुрд░्рднाрд╡рдиाрдкूрд░्рдг рдХोрдб рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ैं рдЬो рдПंрдЯीрд╡ाрдпрд░рд╕ рд╕ॉрдл़्рдЯрд╡ेрдпрд░ рдХो рдЙрдирдХा рдкрддा рд▓рдЧाрдиे рдоें рдХрдаिрди рдмрдиाрддे рд╣ैं। рдЙрди्рд╣ें рдХेрд╡рд▓ рддрднी рдкрддा рд▓рдЧाрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдЬрдм рд╡े рдк्рд░рддिрдХृрддि рдХे рджौрд░ाрди рдЦुрдж рдХो рдбिрдХ्рд░िрдк्рдЯ рдХрд░рддे рд╣ैं। рд╣ाрд▓ाँрдХि рд╡े рдл़ाрдЗрд▓ों рдпा рдл़ोрд▓्рдбрд░ों рдХो рдирд╣ीं рд╣рдЯाрддे рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди рд╡े рдкीрд╕ी рдХे рдк्рд░рджрд░्рд╢рди рдХो рдмुрд░ी рддрд░рд╣ рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं।

    рд╕ाрдеी рд╡ाрдпрд░рд╕(Companion Virus)

    рдпрд╣ рдПрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рд╡ाрдпрд░рд╕ рд╣ै рдЬो рдмिрдиा рдХिрд╕ी рдоौрдЬूрджा рдл़ाрдЗрд▓ рдпा рдл़ोрд▓्рдбрд░ рдХे рд╕ाрде рдЬीрд╡िрдд рдирд╣ीं рд░рд╣рддा рд╣ै। рдиुрдХрд╕ाрди рдХो рдЕंрдЬाрдо рджेрдиे рдХे рд▓िрдП, рд╕ाрдеी рд╡ाрдпрд░рд╕ рдХे рд╕ाрде рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ी рдл़ाрдЗрд▓ рдпा рдл़ोрд▓्рдбрд░ рдХो рдЦोрд▓ा рдпा рдЪрд▓ाрдиा рдЪाрд╣िрдП। рд╕ाрдеी рд╡ाрдпрд░рд╕ рдХे рдХुрдЫ рдЙрджाрд╣рд░рдгों рдоें рдЯेрд░ाрдХ्рд╕ .1069, рд╕्рдЯेрдЯрд░ рдФрд░ рдЕрд╕िрдоोрд╡ .153 рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं।

    рдиेрдЯрд╡рд░्рдХ рд╡ाрдпрд░рд╕(Network Virus)

    рдоूрд▓ рд░ूрдк рд╕े, рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рд╡ाрдпрд░рд╕ рд╕्рдеाрдиीрдп рдиेрдЯрд╡рд░्рдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ (LAN) рдФрд░ рдЗंрдЯрд░рдиेрдЯ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдлैрд▓рддा рд╣ै। рдпे рд╡ाрдпрд░рд╕ рдб्рд░ाрдЗрд╡ рдФрд░ рдл़ोрд▓्рдбрд░्рд╕ рд╕рд╣िрдд рд╕ाрдЭा рд╕ंрд╕ाрдзрдиों рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рджोрд╣рд░ाрддे рд╣ैं। рдЬрдм рдиेрдЯрд╡рд░्рдХ рд╡ाрдпрд░рд╕ рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХрд░рддे рд╣ैं, рддो рд╡े рдЕрдкрдиे рд╕ंрднाрд╡िрдд рд╢िрдХाрд░ рдХी рддрд▓ाрд╢ рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЦрддрд░рдиाрдХ рдиेрдЯрд╡рд░्рдХ рд╡ाрдпрд░рд╕ рдоें рдиिрдордбा рдФрд░ рдПрд╕рдХ्рдпूрд╕्рд▓ैрдорд░ рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं।

    рдиॉрдирд╡ेрдЬिрдбेंрдЯ рд╡ाрдпрд░рд╕(Nonresident Virus)

    Nonresident рд╡ाрдпрд░рд╕ рдоॉрдб्рдпूрд▓ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рджोрд╣рд░ाрддे рд╣ैं। рдЬрдм рдоॉрдб्рдпूрд▓ рдиिрд╖्рдкाрджिрдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рддो рдпрд╣ рд╕ंрдХ्рд░рдоिрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдпा рдЕрдзिрдХ рдл़ाрдЗрд▓ों рдХा рдЪрдпрди рдХрд░ेрдЧा।

    рдЪुрдкрдХे рд╡ाрдпрд░рд╕(Stealth Virus)

    рд╕्рдЯीрд▓्рде рд╡ाрдпрд░рд╕ рдПंрдЯीрд╡ाрдпрд░рд╕ рд╕ॉрдл़्рдЯрд╡ेрдпрд░ рдХो рджिрдЦाрддे рд╣ैं рдЬैрд╕े рдХि рд╡े рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдл़ाрдЗрд▓ें рдпा рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо рд╣ैं рдФрд░ рдУрдПрд╕ рдХे рдЕрдиुрд░ोрдзों рдХो рд░ोрдХрддे рд╣ैं। рдХुрдЫ рдПंрдЯीрд╡ाрдпрд░рд╕ рд╕ॉрдл़्рдЯрд╡ेрдпрд░ рдЙрдирдХा рдкрддा рдирд╣ीं рд▓рдЧा рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдХрднी-рдХрднी, рдпрд╣ рдЕрд╕्рдеाрдпी рд░ूрдк рд╕े рдмिрдиा рд╡िрд▓ोрдкрди рдХे рд╕िрд╕्рдЯрдо рд╕े рдЦुрдж рдХो рд╣рдЯा рджेрддा рд╣ै।

    рд╡िрд░рд▓ рд╕ंрдХ्рд░рдордг(Sparse Infector)

    рд╡िрд░рд▓ рд╕ंрдХ्рд░ाрдордХ рдЗрд╕рдХी рдкрд╣рдЪाрди рдХो рдХрдо рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╡िрднिрди्рди рддрдХрдиीрдХों рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ैं। рд╡े рд╡ाрдпрд░рд╕ рд╣ैं рдЬो "рдХрднी-рдХрднी" рд╕ंрдХ्рд░рдоिрдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЙрджाрд╣рд░рдг рдХे рд▓िрдП, рд╡े рдХेрд╡рд▓ рд╣рд░ рджрд╕рд╡ें рдиिрд╖्рдкाрджрди рдХे рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдХो рд╕ंрдХ्рд░рдоिрдд рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं। рдХ्рдпोंрдХि рд╡े рдХрднी-рдХрднी рд╕ंрдХ्рд░рдоिрдд рд╣ोрддे рд╣ैं, рдПंрдЯीрд╡ाрдпрд░рд╕ рд╕ॉрдл़्рдЯрд╡ेрдпрд░ рдХो рдЙрдирдХा рдкрддा рд▓рдЧाрдиे рдоें рдХрдаिрди рд╕рдордп рд▓рдЧрддा рд╣ै।

    рд╕्рдкेрд╕рдлिрд▓рд░ рд╡ाрдпрд░рд╕(Spacefiller Virus)

    "рдХैрд╡िрдЯी" рд╡ाрдпрд░рд╕ рдХे рд░ूрдк рдоें рднी рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै, рд╕्рдкेрд╕рдлिрд▓рд░ рдЦुрдж рдХो рдл़ाрдЗрд▓ рд╕े рдЬोрдб़рддे рд╣ैं рдФрд░ рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХो рдмрджрд▓ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдпा рдПрди्рдХ्рд░िрдк्рдЯेрдб рдХोрдб рдХो рдмрджрд▓ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рд╡े рдЪोрд░ी рдХी рддрдХрдиीрдХों рдХो рднी рд▓ाрдЧू рдХрд░рддे рд╣ैं рддाрдХि рдЙрдкрдпोрдЧрдХрд░्рддा рдл़ाрдЗрд▓ рдХोрдб рдХो рдмрдв़ाрдиे рдХा рдиिрд░्рдзाрд░рдг рди рдХрд░ рд╕рдХें। рд╕рдмрд╕े рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рд╕्рдкेрд╕рдлिрд▓рд░ рд▓ेрд╣ рд╡ाрдпрд░рд╕ рд╣ै।

    рд╡рд╕ा рд╡ाрдпрд░рд╕(FAT Virus)

    рдоूрд▓ рд░ूрдк рд╕े, рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рд╡ाрдпрд░рд╕ рдлाрдЗрд▓ рдЖрд╡ंрдЯрди рдк्рд░рдгाрд▓ी рдХो рдирд╖्рдЯ рдХрд░ рджेрддा рд╣ै, рдЬрд╣ां рд╕्рдеाрди рд╕рд╣िрдд рдлाрдЗрд▓ों рдХे рдмाрд░े рдоें рдЬाрдирдХाрд░ी рдоौрдЬूрдж рд╣ोрддी рд╣ै।

    рдЕрди्рдп(Others)

    рдЕрди्рдп рдЦрддрд░ों рдХो рддрдХрдиीрдХी рд░ूрдк рд╕े "рд╡ाрдпрд░рд╕" рдирд╣ीं рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдЙрдирдХे рд╡ाрдпрд░рд╕ рдХे рд╕рдоाрди рд╣ाрдиिрдХाрд░рдХ рдк्рд░рднाрд╡ рднी рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рдоें рдХीрдб़े, рдПрдбрд╡ेрдпрд░, рдоैрд▓рд╡ेрдпрд░, рдЯ्рд░ोрдЬрди рдФрд░ рд░ैंрд╕рдорд╡ेрдпрд░ рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं।

    рдЗрди рд╡ाрдпрд░рд╕ рдХो рдЖрдкрдХे рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХो рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рдиे рд╕े рд░ोрдХрдиे рдХे рд▓िрдП, рдпрд╣ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै рдХि рдЖрдк рд╕рдмрд╕े рдЕрдЪ्рдЫा рдФрд░ рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рдк्рд░рддिрд╕्рдкрд░्рдзी рдПंрдЯीрд╡ाрдпрд░рд╕ рд╕ॉрдл़्рдЯрд╡ेрдпрд░ рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░ें, рдЬो рд╕рднी рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╡ाрдпрд░рд╕ рдХा рдкрддा рд▓рдЧा рд╕рдХे, рдм्рд▓ॉрдХ рдХрд░ рд╕рдХे рдФрд░ рд╕рдоाрдк्рдд рдХрд░ рд╕рдХे।